سلام
اجازه دهید در ابتدای سخن نگاهی به وضعیت موجود در جامعه خودمان داشته باشیم. علیرغم آنکه شواهد کافی در حوزه های مختلف علوم (روان شناسی و علوم رفتاری، علوم تربیتی، پزشکی و جامعه شناسی) تایید می کنند که نوجوانان در این سنین پرفراز و نشیب به شدت به حمایت و راهنمایی والدین نیازمند هستند، متاسفانه اغلب والدین این کار را بخوبی انجام نمی دهند و بسیاری از آن ها اصلاً به آن نمی پردازند! این در حالی است که نوجوانان چه به لحاظ شخصی (رشد و تکامل جسمی و شناختی) و چه تحت تاثیر عوامل محیطی (جامعه، رسانه ها، دوستان و ... ) با تکانه های مداوم جنسی مواجه هستند. شاید علت این باشد که برخی از والدین تصور می کنند که در دنیای امروز، نوجوانان خودشان از همه چیز سر در می آورند. این در حالی است که مطالعات نشان می دهند که حتی در کشورهای غربی، نوجوانان هنوز بسیاری از مسائل ابتدایی را در مورد موضوعات جنسی نمی دانند. برخی از والدین نیز بر این باور هستند که اصولاً این سنین برای کسب اطلاعات جنسی هنوز زودهنگام است. این موضوع که نگذارند بچه ها ”زیادی“ بدانند، گاه از نظر آن ها یک ارزش محسوب می شود چرا که تصور می کنند "دانستن"، مساوی است با داشتن انگیزه بیشتر برای تجربه رفتارهای جنسی. باور نادرستی که بدون پشتوانه علمی کماکان در کشور و حتی در میان برخی سیاستگذاران سلامت و آموزش ما طرفداران قرص و محکمی دارد.
از طرفی صرف نظر از جنبه های جسمی موضوعات جنسی، نوجوانان در رابطه با جنبه های شناختی، اخلاقی و اجتماعی موضوعات جنسی نیز اغلب از آگاهی کافی برخوردار نیستند (ازجمله مفهوم و تفاوت صمیمیت، علاقه، عشق، میل و رابطه جنسی ).
در چنین شرایطی نیاز به راهنمایی توسط بزرگترها با توجه به وجود این حجم از منابع اطلاعاتی پیرامون نوجوانان، با دامنه درست تا غلط، بیش از هر زمان دیگر احساس می شود. بویژه آنکه نوجوانان در حال حاضر در موارد متعدد باید قادر باشند دست به انتخاب و یا تصمیم گیری های مهم بزنند. این در حالی است که بسیاری از مادران در زمینه اطلاع رسانی به فرزندان، ضعیف عمل می کنند و البته پدرها اغلب در مورد مسائل جنسی، معلم های به مراتب ضعیفتری هستند!
این یک سوال جدی است که اگر نتوانیم با نوجوانان خود در مورد مسائل جنسی به درستی صحبت کنیم، باید منتظر چه عواقب احتمالی باشیم؟
مطالعات مختلف نشان داده که عدم اطلاع رسانی مناسب ( به ویژه از سوی والدین ) با احتمال بیشتر شروع فعالیت های جنسی پیش از ازدواج و در سن کمتر و با شرکای جنسی بیشتر، همراه بوده است. به علاوه بسیاری از این نوجوانان و جوانان در محافظت از خود در برابر خطراتی همچون مورد سوء استفاده واقع شدن، بارداری ناخواسته یا ابتلاء به بیماری های عفونی قابل انتقال از راه تماس جنسی به مراتب آسیب پذیرتر هستند.
سوال مهم دیگر آن است که این تبادل اطلاعات از چه زمانی باید شروع شود؟
حقیقت آن است که این انتقال اطلاعات باید از همان سال های اول زندگی یک کودک آغاز شود. چه بخواهیم و چه نخواهیم، کودک از سنین پایین با توجه به تعامل پدر و مادر در خانواده و جایگاه و روابط زن و مرد در جامعه در حال شناخت و کسب اطلاعات است. وقتی کودک کنجکاو می شود که بچه ها از کجا می آیند؟ و یا از طریق دکتربازی با دوستان در حال شناخت جنسیت خود و جنس مخالف است، باید والدین به جای برخوردهای نسنجیده و گاه تند و پرخاشگرانه، متناسب با درک و فهم او برای ارائه اطلاعات مناسب در کنار او باشند. در حوالی سن بلوغ لازم است تا اطلاعات دقیقتری از آناتومی و فیزیولوژی اندام های جنسی و تغیرات دوره بلوغ به نوجوان ارائه شود. بالاخره با رسیدن به سن بلوغ و بعد از آن باید علاوه بر دادن اطلاعات تکمیلی لازم، ارزش های فردی، خانوادگی و اجتماعی مورد بحث قرار گیرند.
با توجه به آنچه در مطلب قبل ذکرشد، لازم است تا والدین در خصوص مسائل جنسی با نوجوان خود صحبت کنند. اما نحوه برقراری ارتباط و تبادل نظر در این خصوص ملاحظات خاص خود را دارد که در اینجا به چند مورد از آنها اشاره می کنیم :
- ارزش های شما هرچه که باشند، بسیاری از آن ها ارزش های نوجوانان شما نیز خواهند بود. به شرطی که آن ها را به درستی و با صراحت و البته به دور از ارعاب و تهدید مطرح کنید و نوجوان خود را نسبت به اهمیت آن ها آگاه نمایید. باید دلائل نحوه تفکر خود را به روشنی برای نوجوان تشریح کنید. مثلا در مورد این که چرا ”نه“ گفتن در شرایطی به نفع فرد است حتی اگر برای انجام کاری تحت فشار دوستان و هم سن وسال های خود باشد.
- بجای موعظه کردن، صحبت ها را دوطرفه کنید و کشف کنید آن ها در مورد مسائل جنسی چگونه فکر می کنند. حتی اگر پاسخ مناسبی از آن ها نگیرید و بعضاً با مشاجره لفظی مواجه شوید، مطمئن باشید به هر حال تا حدی حرف های شما را شنیده اند و به هنگام لزوم جهت تصمیم گیری برای رفتار یا اقدامی خاص، نقطه نظرات شما را در ذهن دارند حتی اگر در ظاهر با آنها مخالفت کرده باشند. لذا حتی مکالمه یکطرفه نیز از نبود ارتباط بهتر است. گاه برای پاسخ باید به آن ها زمان داد.
- مطرح شدن برخی موضوعات مثل خودارضائی از سوی والدین و نوجوانان هردو، چندان خوشایند نخواهد بود. اما باید به موارد زیر توجه شود:
هرگز به فکر مچگیری نباشید. حریم خصوصی همه افراد خانواده باید محترم شمرده شود. این موضوع در بسیاری از خانواده ها رعایت نمی شود و به ویژه بزرگترها خود را مجاز می دانند تا هر زمان و به هر نحو وارد محدوده خصوصی کوچکترها شوند. البته تعجبی هم ندارد کما این که در محیط آموزشی کشور نیز برخی مربیان پرورشی مدارس حتی خود را مجاز می دانند در ساعت استراحت به سراغ کیف دانش آموزان بروند و در آن تفحص کنند تا مبادا سی دی غیرمجاز در آن وجود داشته باشد!! نکته مهم این است که موضوع خودارضایی رابطه ثابت شده علمی با عوارض جسمانی و روانی منتسب ندارد. طبیعی است که می توان در خصوص ملاحظات اعتقادی برای آنها توضیحاتی ارائه داد ولی حتی وقتی در مورد ملاحظات مذهبی و شرعی موضوع با نوجوانان صحبت می کنید، احساس گناه را در او تشدید نکنید. احساس گناه به اعتماد به نفس و سلامت روانی نوجوان آسیب جدی وارد می کند.
- این اطلاعات به هر طریق که به نوجوانان برسد نباید فراموش کرد که نمی توان از آنان انتظار داشت که همه توصیه ها را بطور کامل بپذیرند و به آن ها عمل نمایند.
- نوجوان را آگاه کنید که هر رفتاری که انجام دهد و یا موقعیتی که برای او پیش آید، همیشه می تواند در مورد آن با ما صحبت کند. حتی اگر کار او باعث رنجیدن و ناراحتی ما شود، حاضر هستیم به سخنان او گوش دهیم و آن ها را یاری کنیم. اگر نوجوانان این روحیه را در ما نبینند، به هنگام مواجهه با رویدادهای ناگوار یا تصمیم گیری های نامناسب، بدون طرح موضوع با بزرگترها، با تصمیمات نسنجیده بعدی بر پیچیدگی مشکلات و عواقب آن رفتار می افزایند.
- نوجوانان را به هیچ عنوان طرد نکنید. حتی وقتی غیرمسئولانه عمل کرده اند و مقصر هستند. آنها باید مطمئن باشند که والدین در هر شرایطی پشتیبان آنها هستند، حتی وقتی رفتار نوجوان از نظرشان کاملاً غیرقابل توجیه است. در سایر موارد زندگی نیز بهتر است محيطي را فراهم آوريم كه نوجوانان به راحتي بتوانند ابراز وجود كنند و آن ها را تشويق كنيم تا در مورد عقايد و افكارشان صحبت نمايند.
- باید بپذیریم که والدین نمی توانند همواره حاضر و ناظر رفتار نوجوانان باشند. لذا باید اجازه دهيم كه در مواردي بطور مستقل فكر كنند و تصميم بگيرند و به عبارتی رفتار مسئولانه را تمرین نمایند. در همین حال لازم است تا تصميم گيري هاي مسئولانه نوجوانان را تشخيص دهيم و ضمن ارج گذاشتن، آن ها را تشويق كنيم. به علاوه توصیه می شود كمك كنيم تا نوجوانان بتوانند تصميمات قبلي را كه با عواقب بد همراه بوده است ارزيابي و نقد كنند تا بتوانند در آينده بهتر تصميم گيري نمايند و طبیعتاً قضاوت، مقایسه و سرزنش در این فرایند اصلاً سازنده نخواهد بود.
ادامه مطلب در وبلاگ زیر مطرح شده است:
salajen.blogfa.com/post/30
