جذب آلكيل و آريل قلع مي تواند اثرات مضري روي سيستم اعصاب مركزي داشته باشد مانند ادماي مغز و نخاع و تخريب مركز تنفس، تركيبات فرار آلي قلع موجب بروزسردردهاي مزمن، حملات تشنجي، بيهوشي و فلج دستگاه تنفس مي گردد.
ديكوريدديبوتيل قلع( (Dibutyltindicworideكلريدتري بوتيل قلع و اسيدهاي مشابه آلكيل قلع پس از يك دوره كمون موجب بروز حساسيت و سوختگي پوست به ويژه در بافت هاي مخاطي مي شود. اين تركيبات به شدت اشك آور و عطسه آور هستند.
در موارد مسموميت در اثر تركيبات آلي قلع، بر روي سيستم اعصاب مركزي و كبد باليني آزمايشات پيوسته انجام گيرد.
شناخت مسائل زيست محيطي هر ماده در ارتباط مستقيم با موارد استفاده وكاربرد آن است. با شناخت دقيق از كاربرد مواد، همچنين شناخت دقيق فرآيندهاي شيميايي مرتبط با توليد مواد و شناخت مواد حاصل از فرآيند ميتوان به مسائل زيست محيطي ناشي از مصرف مواد پي برد.
به طور كلي آلودگي هاي محيط زيستي قلع را ميتوان شامل: آلودگي آب، آلودگي هوا، آلودگي هاي ناشي از قوطيهاي كنسرو و افزودني هاي قلع جهت گندزدايي و ضدعفوني كردن دانست اما به طور كلي مسائل زيست محيطي قلع به طور دقيق مطالعه نگرديده و شناخته نشده است و اين در حالي است كه اين ماده براي بشر سمي ميباشد.
قلع فلزي نرم، سفيد، نقرهاي است و پودر آن به رنگ سبز خاكستري ديده ميشود. قلع به طور طبيعي در پوسته زمين يافت ميشود ولي آزاد شدن در طبيعت به شكل هاي آلي و غير آلي صورت ميگيرد. فرايندهاي كه موجب آزاد شدن اين فلز در طبيعت ميشوند، شامل: معدن كاري، سوختن زغال سنگ و نفت و فرايندهاي توليد قلع اند. هر كدام از فرآيند هاي مذكور مسائل زيست محيطي خاص خود را دارند ولي آن چه اهميت دارد اين است كه در نهايت سلامت انسان و جاندارن توسط اين ماده سمي به حفر ميافتد. عمده مشكلات زيستي محيطي رودخانه مرتبط نيز ناشي از ورود پساب هاي اين كارخانه ها به رودخانه ها است.
اين فلز معمولا به صورت آلياژ كاربرد دارد. يكي از مهم ترين آلياژهاي اين فلز، آلياژي به نام بابيت است. بخش عمده اين آلياژ را قلع تشكيل ميدهد(حدود 80%) و مابقي آن شامل: آنتيموان، سرب و مس است. كاربرد بيشتر اين آلياژ در صنعت هواپيما سازي است. به طور كلي از آلياژهاي قلع به عنوان پوشش محافظتي و درساختن بطري هاي شيشهاي و قوطيهاي كنسرو استفاده ميشود. يكي از مشكلات زيست محيطي ناشي از مصرف تركيبات قلع دار استفاده از آن در ظروف بسته بندي غذا و قوطيهاي كنسرو است كه در ارتباط مستقيم با مسائل زيست محيطي مرتبط با آنان ميباشد.
قلع به عنوان مادهاي خطرناك وسمي در ليست مواد خطرناك سازمانهاي ايمني و محيط زيستي جهان قرار گرفته است و كاربرد آن توسط سازمان هايSHA IOSH و ACGIH محدود گرديده است و راهنماهايي براي استفاده تركيبات مختلف قلع تهيه گرديده است و تمام شركتها، كارخانهها و آزمايشگاهها موظف به رعايت آن ميباشند.
ميزان سميت اين فلز در تركيبات مختلف متفاوت است. تركيبات آلي قلع دار معمولاً سمي تر از تركيبات غير آلي آن ها ميباشند. اين تركيبات آلي در بافت هاي بدن ماهي ها و گياهان تجمع كرده و بدين ترتيب وارد چرخه زيستي جانداران ميگردند و از اين نظر ارتباط موجودات زنده و گياهان با تركيبات اين فلز موجب زيانهايي ميگردد. اين فلز براي بدن انسان ضروري نيست ولي با اين وجود مقادير كمي از آن در بدن وجود دارد كه شايد يكي از دلايل آن وجود قلع در قوطي ها و فويل هاي غذايي باشد. در ميان تمام فلزات، قلع بيشترين تعداد تركيبات آلي را در مصرف تجارتي، با توليدي در حدود 40 هزار تن در سال دارد. به علاوه تركيبات مصنوعي آلي قلع نظير تركيبات متيل دار ميتوانند به صورت بيولوژيكي در محيط زيست بهوجود آيد. صنايع اصلي تركيبات آلي قلع دار را در قارچ كشها، گندزداها رنگهاي محافظتي و مواد تثبيت كننده اثر دما و نور در پلاستيك هايPVC، كاتاليست ها و ساخت فيلم هايي از به كار ميبرند. يكي از مهمترين تركيبات قلع دار (TBT)تري بوتيل قلع است كه خواص ضد عفوني كننده، قارچ كشي و ... دارد و در صنايع كاربرد فراوان دارد TBT به طور گسترده در قايق ها و كشتي ها به عنوان پوشش محافظتي به كار ميرود. از ديگر كاربردهاي آن نقش نگهدارنده در چوب، چرم و كاغذ است.
كاربرد گسترده و متفاوت تركيبات آلي قلع دار، زمينهاي مناسب را براي آلودگي محيط فراهم ميكند. از آن جا كه پوشش هاي محافظتي و رنگ ها در تماس با آب هستند و علت به كارگيري تركيبات آلي قلع دار نظير: TBT نيز وجود آب و رطوبت است. پتانسيل مناسب براي آلودگي آب وجود دارد. اين آلودگي ها شامل تجمع تركيبات قلع دار در بدن ماهي ها و صدف ها و حلزون هاست كه از محيطهاي آبي تغذيه ميكنند. به علت اين گونه آلودگي ها، چندين كشور از جمله آمريكا، انگليس و فرانسه كاربرد TBT را در كشتي هاي كوچكتر از 25 متر طول نمودهاند؛ همچنين در پي آلودگي آبها ناشي از تركيبات آلي قلع دار كه در رنگهاي محافظتي به كارميرود، سازمان بين المللي كشتيراني كاربرد اين گونه رنگ ها را از سال 1998 تا كنون ممنوع نموده است.
پیشگیری:
• عدم نگهداری مواد غذایی اسیدی در ظروفی که با قلع سفید کاری شده اند.
• عدم مصرف محتویات قوطی کنسروهایی که پوشش داخلی آن ها آسیب و یا دچار زنگ زدگی شده اند.
• نظارت بازرسین بهداشت محیط بر اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی به خصوص قنادی و حلیم پزی
• عدم استفاده از ظروف سفید کاری شده با قلع
• جایگزین کردن ظروف استیل و کریستاله بجای این ظروف
علائم مسمومیت: علائم بعد از چند ساعت پس از مصرف ماده غذایی ظاهر می شود که شامل تهوع، سرگیجه، استفراغ و سردرد است.