ناباروری تبعات روانی، پزشکی و اقتصادی زیادی بر زوج ها دارد. در خانم های کمتر از 35 سال، احتمال حاملگی ظرف 12 ماه پس از ازدواج 85 درصد و ظرف 24 ماه پس از ازدواج 95 درصد است. ما زوج ها را موقعی از نظر ناباروری بررسی می کنیم که 12 ماه از نزدیکی مرتب و منظم بدون پیشگیری گذشته باشد. در طی دهه گذشته به میزان ناباروری در زوجها افزوده شده است. ناباروری را به دو دسته بزرگ تقسیم می کنند: اولیه که در آن زوجها از بدو ازدواج بچه دار نشده اند و ثانویه که در آن زوجها پس از صاحب فرزند شدن، مجددا نمی توانند بچه دار شوند. در شکل 1 علل عدم باروری با میزان درصد نشان داده شده است. علل ناباروری طبق شکل مختصرا توضیح داده می شود.
سن: یکی از علل مهم در خانمها سن است، در خانمها ما بین 39-35 سالگی میزان باروری بطور متوسط و بعد از 40 سالگی بشدت کاهش می یابد.
اختلال در تخمک گذاری: بیست و یک درصد علت ناباروری در خانمها اختلال در تخمک گذاری است. اختلال در تخمک گذاری خودش را به سه شکل نشان می دهد: عدم وجود پریود، پریودهای مکرر (مثلا هر 15 روز)، پریودهای اندک (مثلا هر 45 روز). این یکی از علل ناباروری است که درمان آن نسبتا ساده است، بنابراین تشخیص اختلال در تخمک گذاری اهمیت زیادی دارد. عدم وجود پریود در خانمها خیلی مهم است. عدم وجود پریود به دو شکل دیده می شود: اولیه که در آن یک خانمی هیچ وقت پریود را تجربه نکرده است، و ثانویه که در آن یک خانم بعد از داشتن مدتها پریود طبیعی، دچار عدم پریود می شود. جهت اطلاع خوانندگان محترم شایعترین علل عدم وجود پریود اولیه و ثانویه در زیر آورده می شوند:
علل عدم وجود پریود اولیه (یک خانم هیچوقت در زندگی دچار پریود نشده است):
• اختلالات ساختمانی بدن
o عدم تشکیل رحم
o وجود یک دیواره در داخل واژن
o عدم وجود سوراخ در پرده بکارت
• اختلالات کرموزومی
• نارسائی اولیه تخمدان
• اختلال در غده هیپوتالاموس که در آن غده هیپوتالاموس هورمونهای لازم جهت تحریک تحمک گذاری و تولید هورمون زنانه را ترشح نمی کند.
o بیماریهای مزمن
o کاهش شدید وزن
o ورزش حرفه ای
o اختلالات ژنتیکی
o نا معلوم: غده هیپوتالاموس کار کرد طبیعی ندارد ولی در بررسیها علتی برای آن پیدا نمی شود.
• بیماریهای غده هیپوفیز: غده هیپوفیز تحت تحریک هورمونهای غده هیپوتالاموس، هورمونهای لازم برای تخمک گذاری و تولید هورمون زنانه را ترشح می کند.
o افزایش پرولاکتین خون
o کم کاری غده هیپوفیز
o نا معلوم
• آسیب به هیپوفیز و هیپوتالاموس
o تومورها
o پرتودرمانی سر
o ضربه به جمجمه
• بیماریهای عمومی
o بیماریهای مزمن
o بیماریهای غدد درون ریز
o کاهش شدید وزن
• بلوغ دیررس
علل عدم وجود پریود ثانویه (یک خانم بعد از مدتها داشتن پریود طبیعی دیگر پریود نمی شود):
• چسبندگی رحم
• تنگی گردن رحم بعلت جراحی و یا ضایعات گردن رحم
• بیماریهای هیپوتالاموس
o کاهش شدید وزن
o ورزش حرفه ای
o بیمارهای مزمن
o استرسهای روانی
o نامعلوم
• بیمارهای غده هیپوفیز
o افزایش پرولاکتین خون
o کم کاری غده هیپوفیز
o از بین رفتن غده هیپوفیز بعلت خونریزی بیش از حد در حین زایمان
• بیماریهای که به هیپوتالاموس و هیپوفیز آسیب می زنند
o تومورها
o پرتودرمانی سر
o آسیب به جمجمه در اثر ضربه
o بیماری سل
• بیماریهای عمومی
o بیماریهای مزمن ناتوان کننده
o کاهش وزن
o بیماریهای غدد درون ریز
• اختلالات کرموزومی
علل مربوط به لوله های رحمی: لوله های رحمی مسئول انتقال تخمک به داخل رحم جهت باروری هستند. بنابرای عدم وجود لوله های رحمی و یا انسداد آنها سبب ناباروری می شود. علت 14 درصد ناباروری خانمها مشکلات در لوله های رحمی هستند. سردسته بیماریهائیکه سبب انسداد لوله های رحمی می شوند، عفونت لگنی است. مهمترین عامل عفونت لگنی عفونت با میکروب کلامیدیا است. اگر خانمی برای بار اول دچار عفونت لگنی با میکروب کلامیدیا شود، احتمال آسیب به لوله های رحمی 30-10 درصد، برای بار دوم 60-30 درصد و برای بار سوم 90-50 درصد است. بنابراین خانمها نباید عفونت و التهاب لگن را دست کم بگیرند. عفونت کلامیدیائی لگن اغلب بی سر و صدا است و موقعی تشخیص داده می شود، که خانم بعلت ناباروری تحت بررسی قرار می گیرد. استفاده از IUD خطر عفونت لگنی را زیاد می کند و این عفونت اغلب خیلی شدید است. تعدادی از آی یو دیها بتدریج از خود پروژسترون آزاد می کنند، خطر عفونت با این نوع آی یو دی کمتر است.
علل مربوط به موکوس گردن رحم: در حول و حوش موعد تخمک گذاری موکوس گردن رحم آبکی شده و به راحتی کش می آید. علت آن افزایش هورمون استروژن و فقدان هورمون پروژسترون است. علت 3 درصد ناباروری در خانمها این است که موکوس گردن رحم در دوران تخمک گذاری حالت طبیعی را از دست می دهد. از علل آن عفونت با کلامیدیا و جراحی قبلی بر روی گردن رحم را می توان نام برد.
در یک خانمی که با شکایت ناباروری مراجعه می کند برای تشخیص صحیح، سریع و مقرون به صرفه از راهنمای زیر استفاده می شود:
اخذ تاریخچه
• روشهای جلوگیری از حاملگی که بیمار قبلا از آنها استفاده می کرده است.
• حاملگیهای قبلی و سرانجام آنها
• تاریخچه پزشکی (عفونت لگنی، بیماری التهابی روده)
• سابقه جراحی (بیوپسی از گردن رحم)
• وجود هر نوع بیماری در حال حاضر مثل دیابت
• سابقه مصرف هر نوع دارو
• رژیم غذائی
• مصرف الکل و کشیدن سیگار
• ترشح شیر از سینه ها
• افزایش موهای بدن
• هر نوع اختلال در پریود
• پریودهای دردناک
• خونریزی ما بین پریودها و بعد از نزدیکی
• تعداد روابط زناشوئی و موعد آنها
معاینه
• وجود علائم و نشانه های زیر نشاندهنده وجود احتمالی یک بیماری در غدد درون ریز می باشد:
o جوش صورت و تنه
o پر موئی
o ریزش موهای جلوی سر
o علائم مرد زائی (کلفت شدن صدا و بزرگ شدن کلیتوریس)
o اختلال در میدان دید
o بزرگ شدن غده تیروئید در جلوی گردن
• محاسبه اندکس توده بدنی، در خانمها میزان آن باید ما بین 25-21 باشد. ما بین 30-26 چاقی و بیشتر از 30 چاقی مرضی است.
• اندازه گیری فشارخون
• آزمایش ادرار
