.
علائم شروع بلوغ فیزیکی در پسران
بیضه ها: در پسران اولین علامت شروع بلوغ فیزیکی بزرگ شدن بیضه‌ها است. در پسران از یک سالگی تا شروع بلوغ، اندازة بیضه ها زیاد تغییر نمی یابند، و حدود 5/1 در 2 سامتی متر باقی می مانند. با شروع بلوغ بیضه‌ها شروع به بزرگ شدن می کنند و پس از آن در تمامی دوران بلوغ اندازة بیضه‌ها افزایش پیدا کرده و حدود شش سال پس از شروع بلوغ به حداکثر اندازة خود می رسند. یکی از بهترین علائم برای والدین جهت پی بردن به عدم شروع به موقع بلوغ در فرزند پسر خود و یا توقف آن، آگاهی از اندازة بیضه‌های فرزندان خودشان است. متأسفانه کم نیستند والدینی که موقعی پی به عدم بلوغ فرزند پسر خود می برند، که فرزند آنها قبل از شروع سربازی معاینه شده و از خدمت سربازی معاف می شود. پس از این اتفاق والدین با دلواپسی فرزند خود را پیش پزشک می برند، در معاینه این پسران که دوران بلوغ خود را سپری کرده‌اند دارای بیضه‌های به اندازة تقریباً سنجد می باشند و دوران طلائی درمان را از دست داده‌اند. حدود یک سال پس از شروع بزرگ شدن بیضه‌ها، اندازة آلت تناسلی نیز شروع به بزرگ شدن می کند و به طول و قطر آلت تناسلی افزوده می شود. بیضه‌ها در مردان دارای دو عملکرد مهم هستند: 1. تولید هورمون مردانه یا همان تستوسترون و 2. تولید اسپرم یا همان نطفة مردانه. پسران در 13 سالگی بالقوه می توانند بارور باشند ولی تا 16 سالگی باروری کامل حاصل نمی شود.
طرز انتشار موهای بدن: ظاهر شدن مو در ناحیة زهار (ناحیه دستگاه تناسلی) پس از شروع رشد بیضه‌ها و آلت تناسلی می باشد. کلاً پاسخ هر قسمت از پوست بدن مرد به هورمون تستوسترون متفاوت است. معمولاً توالی ظاهر شدن مو در بدن پسرها پس از شروع بلوغ به صورت زیر می باشد: زیر بغل، ناحیة نشیمنگاه، لب فوقانی، اطراف گوش، سینه و در نهایت صورت و یا همان ریش. طرز انتشار مو در بدن یک فرایند بیولوژیک و در مردان مختلف متفاوت می باشد. در بعضی مردان، ساعد، ساق پا، شکم و ناحیة پشت بسیار پر مو می شود، ولی آن در تمامی مردان حتمی نیست. آن چیزی که دانستن آن مهم است این است که موی صورت در اواخر بلوغ تکامل می یابد. پس از کامل شدن بلوغ، ظرف 4-2 سال بعدی موهای صورت تیره تر، زبرتر و ضمختر می شوند. بعضی از مردان تا 10 سال پس از کامل شدن سن بلوغ نیز رشد موهای صورتشان کامل نمی شود. هورمون تستوسترون همانطور که سبب رویش مو در صورت و بدن می شود، سبب ریزش موی سر نیز می گردد و این هورمون تستوسترون است که سبب طاسی در آقایان و پسرفت ناحیة رویش مو بر روی پیشانی با افزایش سن می شود. بدین دلیل خانمها بعلت فقدان هورمون مردانه دچار طاسی سر نمی شوند. اگر یک خانمی بنا به هر دلیل میزان هورمونهای مردانة بدنش زیاد شود، دچار ریزش موی سر و رویش مو در صورت و نواحی مختلف بدن می شود (پر موئی). یک از بیماریهای مهم که در خانمها می تواند سبب پر موئی شود، داشتن تخمدانهای پلی کیستیک است.
تغییر صدا: رشد حنجره در هر دو جنس وابسته به هورمون تستوسترون است. چون خانمها فاقد هورمون مردانه هستند، رشد حنجره در آنها زیاد نیست. حنجره بتدریج در مردان رشد کرده و صدای مرد کلفت می شود و علت آن رشد طنابهای صوتی است. قسمت اعظم تغییر صدا در نیمة دوم دوران بلوغ اتفاق می افتد ولی در 15 سالگی، صدا در پسران حالت مردانه بخود می گیرد. بلوغ صدا معمولاً چند ماه تا چند سال قبل از کامل شدن رشد موی صورت است.
تودة عضلانی بدن: در پایان دوران بلوغ پسران دارای استخوانهای سنگین تر بوده و تودة عضلات آنها تقریباً دو برابر دختران می باشد. در مردان آرواره و پهنای شانه بصورت نامتناسب رشد کرده سبب ایجاد ظاهر مردانه می شوند. رشد عضلات معمولاً در پایان دورة بلوغ اتفاق می افتد. افزایش تودة عضلانی منحصراً تحت هورمون تستوسترون می باشد و از این خاصیت تستوسترون، ورزشکاران جهت افزایش تودة عضلات بدن خود استفاده می کنند که سبب ایجاد عوارض خانمان سوز در سوء استفاده کنندگان از این هورمون می شود.
بوی بدن و جوش صورت: با شروع بلوغ بعلت تغییر ترکیب اسیدهای چرب عرق، پسران یک بوی تند پیدا می کنند. یکی دیگر از عوارض تستوسترون، افزایش چربی پوست و بدنبال آن ایجاد جوشهای جلدی است که تحت عنوان جوش جوانی نامیده می شوند. نمی توان از ایجاد جوشهای صورت جلوگیری کرد ولی از میزان آنها در پایان دورة بلوغ به میزان زیادی کاسته می شود. اما در هر صورت این جوشها کم و بیش در تعداد قابل توجهی از مردان تا سالها باقی خواهند ماند.
علائم شروع بلوغ فیزیکی در دختران
رشد سینه‌ها: اولین نشان شروع بلوغ فیزیکی در دختران ظاهر شدن یک تودة حساس و کوچک در زیر ناحیه نوک سینه‌ها می باشد که تقریباً در 5/10 سالگی اتفاق می افتد. در عرض 12-6 ماه این توده در هر دو طرف کم‌کم بزرگ و نرم می شود طوریکه به وضوح می توان آنرا دید. در 12 ماه بعدی سینه‌ها در دختران تقریباً اندازة حالت زنانه را بخود پیدا می کنند.
رشد موی ناحیه زهار: دومین نشان شروع بلوغ فیزیکی در دختران ظاهر شدن موهای ناحیة زهار می باشد. در 15 درصد دختران رشد موی ناحیة زهار قبل از شروع رشد سینه‌ها اتفاق می افتد.
رشد رحم، واژن و تخمدانها: با افزایش هورمون استرادیول، مخاط واژن ضخیم تر شده و به رنگ صورتی در می آید. در این دوره یک ترشح سفید در ناحیة واژن ایجاد می شود که طبیعی است و نباید نگران آن شد. دو سال پس از رشد سینه‌ها، اندازة رحم و تخمدانها و فولیکولهای موجود در تخمدانها شروع به زیاد شدن می کند. در این دوران اگر از تخمدانها سونوگرافی بعمل آید، کیستهای کوچک فولیکول قابل رویت خواهند بود.
عادت ماهانه (قائدگی، پریود) و باروری: معمولاً اولین پریود، دو سال پس از شروع رشد سینه‌ها اتفاق می افتد. سن متوسط شروع قائدگی در دختران 75/11 سالگی است، ولی آن بشدت می تواند متغیر باشد. در دوسال اول شروع پریود، معمولاً مدت زمان بین دو پریود متغیر خواهد بود. برای اینکه یک دختر توانائی باروری پیدا نماید، نیاز به تخمک گذاری دارد. ولی چندین عادت ماهیانة اولیه ممکن است بدون تخمک گذاری باشند. پس از شروع پریود، در سال اول 80 درصد عادات ماهیانه، در سال سوم 50 درصد عادات ماهیانه و در سال ششم 10 درصد عادات ماهیانه بدون تخمک گذاری خواهند بود. شروع تخمک گذاری پس از شروع پریود حتمی نیست. بعضی از دختران پس از شروع پریود، تا سالها فواصل ما بین پریود آنها نا منظم بوده و عدم تخمک گذاری در آنها خیلی شایع است و در این دختران میزان ناباروری بالا خواهد بود.
شکل بدن و طرز انتشار چربی بدن: در طی دوران بلوغ تحت تأثیر هورمون استروژن (استرادیول) نیمة تحتانی لگن شروع به پهن شدن و یا تعریض می کند و بدین ترتیب شکل لگن آمادگی بعدی به عنوان کانال زایمانی را پیدا می کند. چربی بدن افزایش می یابد و درصد چربی بدن در دختران بیش از پسران می شود. این چربی اضافی بیشتر در نواحی سینه‌ها، رانها، لگن، بازوها و ناحیة عانه (ناحیه بالای دستگاه تناسلی) جمع شده و سبب شکل گیری ظاهر زنانه می گردد. دختران بطور متوسط 6 درصد بیشتر از پسران دارای چربی هستند.
بسیاری از عوامل، از جمله عوامل محیطی، ژنتیکی، داروها، سبک زندگی، جغرافیای محل زندگی، تغذیه و غیره می توانند بالقوه سبب تغییرات عمده در روند بلوغ شوند، که آگاهی از آنها دارای اهمیت بسیار زیادی است. در مطالب بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت.
