این داروها به 3 شکل مورد استفاده قرار می گیرند: خوراکی، تزریقی، و جلدی. نوع خوراکی تستوسترون اگر به مدت طولانی مصرف شود، منجر به آسیب کبدی می گردد.
عوارض داروهای آنابولیک
استفادة طولانی مدت و یا مقادیر زیاد از این داروها می تواند برای سلامتی خطرناک باشد. بسیاری از این عوارض در مردان و زنان مشترک هستند، ولی این داروها عوارض وابسته به جنس هم دارند که در زیر توضیح داده خواهند شد:
1. این داروها فشار خون را افزایش می دهند، و این افزایش در افرادیکه از قبل دارای فشار خون هستند، بیشتر است.
2. داروهای آنابولیک سبب کاهش چربی مفید خون و افزایش چربی مضر خون می شوند.
3. این هورمونها، بویژه تستوسترون، وقوع بیماریهای قلبی عروقی را زیاد می کنند. از عوارض قلبی عروقی می توان از افزایش ضخامت بطن چپ قلب، نامنظمی ضربان قلب، نارسائی قلب، حملات قلبی و مرگ ناگهانی قلبی نام برد.
4. داروهای آنابولیک بعلت تحریک غدد چربی پوست، سبب ایجاد یا تشدید جوشهای پوستی می شوند.
5. مقادیر زیاد از این داروها به شکل خوراکی سبب آسیب به کبد می شوند. امروزه نوع خوراکی تستوسترون بندرت مصرف می شود. بعضی از انواع این هورمونها سبب افزایش بروز سرطان کبد نیز می گردند. در تعدادی از ورزشکاران، سرطان کبدی ناشی از این داروها گزارش شده است.
6. داروهای آنابولیک مغز استخوان را تحریک کرده و سبب افزایش تعداد گلبولهای قرمز خون می شوند، در نتیجه غلظت خون افزایش می بابد.
7. عامل طاسی هورمونهای مردانه است. در خانمها چون مقادیر سرمی این هورمونها اندک هستند، در نتیجه دچار طاسی موی سر نمی شوند. مصرف داروهای آنابولیک سبب تشدید طاسی در مردان و ایجاد طاسی در زنان می شود.
8. یک عده عوارض مختص مردان می باشند که بالقوه خطرناک هستند. آنها عبارتند از:
الف. مقداری از هورمون تستوسترون در بدن مردان تبدیل به هورمون استرادیول (هورمون زنانه) می شود، این هورمون سبب افزایش رشد سینه ها و بزرگی سینه ها در مرد می شود.
ب. تولید هورمون تستوسترون توسط بیضه ها تحت تأثیر مستقیم غدة هیپوفیز در مغز می باشد. تستوسترون سبب مهار ترشح هورمونهای غدة هیپوفیز شده و منجر به ایجاد اختلالات جنسی در مردان می شود که در اصطلاح به آن کم کاری غدد جنسی نیز می گویند.
ج. بیضه ها محل تولید اسپرم هستند. تولید اسپرم توسط بیضه ها تحت تأثیر هورمونی به نام FSH است که توسط غدة هیپوفیز ترشح می شود. هورمون تستوسترون و هر داروی دیگری که خواص تستوسترون را دارد، بشدت سبب مهار ترشح هورمون FSH توسط هیپوفیز می گردد. مصرف طولانی مدت این داروها دارای یک عارضة بسیار خطرناکی است که آنهم کوچک شدن بیضه ها است. در این مردان بیضه ها تقریباً از بین رفته و تولید اسپرم به صفر می رسد و مرد قدرت باروری خود را از دست می دهد. متأسفانه در این مرحله کمک چندان زیادی نمی توان به بیمار کرد، ولی اگر در مراحل اولیه مراجعه کنند، تا حدود زیادی می توان جلوی تحلیل رفتن بیضه ها را گرفت. بنده زوجهای زیادی را دیده ام که قدرت باروری شوهر بعلت مصرف مقادیر زیادی از این داروها در دورانیکه مجرد بوده است آسیب دیده و پس از ازدواج بعلت ناباروری مرد، کار به جدائی کشیده شده است. بدین جهت توصیه می شود، مردانیکه به مدت طولانی از این داروها استفاده کرده اند، تحت بررسیهای لازم قرار گیرند.
د. در مردان رشد پروستات رابطة مستقیم با هورمون تستوسترون دارد. در مردانیکه از این هورمونها استفاده می کنند، رشد پروستات تسریع می شود و سبب ایجاد مشکلات اداری می گردد. متأسفانه سرطان پروستات در مردان شایع بوده و بسیاری از آنها نیز بصورت مخفی هستند، یعنی فرد اطلاع از وجود سرطان پروستات در خود را ندارد. هورمونهای آنابولیک از جمله تستوسترون هم می توانند بروز سرطان پروستات را افزایش دهند و هم اینکه در صورت وجود سرطان پروستات، رشد آنرا تسریع نمایند.
9. یک عده عوارض هم هستند که در خانمها بیشتر خود نمائی می کنند:
الف: مصرف این هورمونها بشدت سبب افزایش موهای زاید بدن می شود.
ب: مصرف طولانی مدت هورمونهای آنابولیک سبب بزرگی کلیتوریس، کوچک شدن سینه ها و بهم خوردن عادت ماهیانه در خانمها می شود.
ج: هورمونهای آنابولیک در خانمها نیز سبب مهار شدید غدة هیپوفیز شده و آن منجر به عدم ساخته شدن فولیکول، اختلال در تخمک گذاری و ناباروی زن می گردد.
د: در صورت استفاده از داروهای آنابولیک توسط خانمهای حامله، اگر جنین دختر باشد بصورت پسر و اگر جنین پسر باشد، بصورت دختر تکامل می یابد و سبب ایجاد مشکلات عدیده می گردد.
بزرگی کلیتوریس، کلفت شدن صدا و کوچک شدن سینه ها در خانمها، عوارضی هستند که غیر قابل برگشت می باشند.
10. یک عده عوارض هم در جوانانیکه در سن بلوغ از این داروها استفاده می کنند، دیده می شوند:
الف: هورمونهای استروئیدی سبب بسته شدن زودرس اپیفیز استخوانها شده و در نتیجه قد فرد کوتاه باقی می ماند. قد دخترانیکه در سنین پائین عادت ماهیانه می شوند، کوتاه باقی می ماند.
ب: مصرف هورمونهای استروئیدی سبب زودتر ضاهر شدن صفات جنسی ثانویه می گردد.
11. مصرف طولانی مدت این داروها سبب بروز علائم روانی بصورت تهاجم، خشونت، افسردگی، خود کشی و حتی وابستگی داروئی می شود.
اگر فردی بیش ازیک نوع از این هورمونها را همزمان مصرف نماید، عوارض بیشتر و شدیدتر خواهند بود.
در پایان لازم است چند نکته جهت اطلاع خوانندگان گرامی به عرض برسانم. مورد مصرف پزشکی داروهای آنابولیک خیلی اندک است، ولی متأسفانه در جامعه ما سوء مصرف این داروها نسبتاً زیاد است. مصرف این داروها در افرادیکه از نظر پزشکی نیاز به آن ندارند، بویژه در مردان مثل سمّ عمل می کند. نکتة بسیار مهم این است که در رسانه ها بویژه شبکه های ماهواره ای و اینترنت، داروهای مقوی و نیروزا که ادعا می شود گیاهی هستند، بصورت وسیع تبلیغ می شوند. بسیاری از این داروهای به اصطلاح گیاهی، مقایر خطرناکی از انواع هورمونهای آنابولیک دارند که فرد بدون آگاهی از وجود این ترکیبات، اقدام به مصرف آنها می نماید، و در دراز مدت تنها چیزیکه عاید وی می شود، عوارض خطرناک این داروها خواهد بود. هر فردیکه سابقة مصرف طولانی مدت و یا مقادیر زیادی از این داروها دارد باید مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت لزوم، اقدامات لازم بعمل آید.
