پروستات یک عضو مختص مردان است. پروستات ما بین گردن مثانه و مجرا قرار دارد و ادرار از وسط آن عبور می کند به این دلیل بزرگی پروستات بعلت مسدود ساختن مسیر جریان ادرار می تواند برای مرد مشکل ساز باشد. بزرگی پروستات می تواند ناشی از سرطان پروستات نیز باشد بنابراین از اصطلاح بزرگی خوش خیم پروستات استفاده می شود تا آنرا از سرطان پروستات افتراق دهد. پروستات در مردان وظیفه فیزیولوژیک مهمی ندارد. حدود 60 درصد حجم مایع منی در مردان، ناشی از ترشحات پروستات می باشد. پروستات در تمامی مردان با بالا رفتن سن بزرگ می شود و جزو فرایند طبیعی زندگی است. همانطور که با افزایش سن موها سفید می شوند، پروستات مرد نیز یزرگ می شود، ولی این بزرگ شدن در مردان مختلف شدت و ضعف و دیر و زود دارد.
معمولا رشد پروستات بالای 40 سالگی تسریع شده و از هر سه نفر مرد یکی از آنها در طول مدت زندگی نیاز به عمل جراحی پیدا می کند. بنابراین بزرگ شدن پروستات یک امر طبیعی است، ولی موضوعی که مهم است این است که با برخورد مناسب از عوارض بالقوه خطرناک بزرگی پروستات پیشگیری گردد. کلاً علائم ادراری ناشی از بزرگ شدن پروستات را به دو دسته بزرگ تقسیم می کنند: علائم تحریکی مثل سوزش و تکرر ادرار و علائم انسدادی مثل تاخیر در شروع ادرار کردن، باریک شدن جریان ادرار، طولانی شدن مدت زمان تخلیه ادرار و قطره قطره ادرار کردن. در حالت طبیعی هنگام ادرار کردن معمولا در عرض 5-2 ثانبه جریان ادرار شروع شده و مثانه در کمتر از دو دقیقه خالی می شود. ولی با بزرگ شدن پروستات، بعلت انسداد در مسیر جریان ادرار باید منتظر شد تا فشار داخل مثانه به مقدار زیاد افزایش یافته تا به انسداد غلبه کند و جریان ادرار برقرار شود.
گاها چند دقیقه زمان لازم است تا جریان ادرار شروع شود و علاوه از آن پس از شروع جریان ادرار، بعلت انسداد، جریان ادرار آهسته بوده و خالی شدن مثانه طول می کشد. اگر به این علائم اهمیتی داده نشود، ممکن است بیمار کلیه های خود را از دست بدهد. بعلت انسدادی که در مسیر جریان خروجی ادرار است، فشار داخل مثانه بشدت افزایش یافته و بیمار به مقدار زیادی ادرار باقیمانده پیدا می کند، این فشار بالا و ادرار باقیمانده زیاد در مثانه، بطرف بالا به کلیه ها پس زده و آنها را از کار می اندازد. بنابراین علائم ادراری را نباید به هیچ وجه کم اهمیت تلقی کرد. از طرف دیگر هر مرد مسنی دچار علائم ادراری فوق گردید، حتما دلیل بر بزرگ شدن پروستات وی نمی باشد، ولی اینگونه مردان نیاز به بررسی دارند، پس از بررسی اگر مشخص شد که شما دارای بزرگی خوش خیم پروستات هستید در مورد چگونگی درمان شما پزشک تصمیم خواهد گرفت. مطلب مهم بعدی درمان به موقع بزرگی پروستات است.
اگر انسداد در مسیر خروجی جریان ادرار شدید باشد، مثانه باید زور بزند تا محتویات خود را خارج کند. مثانه در حالت عادی دارای قابلیت ارتجاعی زیاد و یا به اصطلاح دیگر منعطف است. هر گونه افزایش در فشار داخل مثانه برای کلیه ها بشدت مضر است. یکی از علل مهم مرگ و میر در افرادیکه بعلت تصادف دچار قطع نخاع شده اند، افزایش فشار داخل مثانه و از بین رفتن کلیه ها است. در حالت طبیعی با پر شدن مثانه، نباید فشار داخل مثانه افزایش یابد چون جدار مثانه نرم بوده و با افزایش ادرار متسع شده و حجم آن افزایش می یابد. اگر مثانه مدتهای طولانی برای خارج کردن محتویات خود زور بزند، کم کم قابلیت ارتجاعی خود را از دست داده و جدار آن که از عضله ساخته شده است، بشدت ضخیم می شود، مثل عضلات ورزش کاران که با ورزش بر حجم آنها افزوده می شود. با گذشت زمان جدار مثانه بشکل چرم در آمده و مثانه قابلیت ارتجاعی خود را از دست می دهد، در اینگونه مردان است که پس از عمل جراحی پروستات علائم ادراری آنها بهبود پیدا نمی کند.
بنابراین توصیه می شود که تمامی مردان بالای 50 سال از نظر بزرگی خوش خیم پروستات حداقل یک بار بررسی شوند و اگر مبتلا به بزرگی پروستات بودند، می توان در فواصل منظم آنها را تحت نظر گرفت تا خدای نکرده دچار عوارض بزرگی پروستات نشوند. برای درمان بزرگی پروستات دو روش کلی وجود دارد: درمان داروئی و درمان جراحی. ضمناً تمامی مردانیکه دارای بزرگی پروستات هستند حتما نیاز به درمان ندارند، بسیاری از آنها فقط باید تحت نظر باشند تا در صورت لزوم درمان داروئی و یا جراحی صورت بگیرد.
در مورد درمان من اندکی توضیح بیشتری می دهم تا راهنمای خوانندگان محترم باشد. درمانهای داروئی به دو دسته تقسیم می شوند، یک عده داروهائی هستند که جنبه تسکینی دارند و بطور موقت علائم ادراری بیمار را بهبود می بخشند و بیمار تا موقعیکه دارو را مصرف می کند تا حدودی راحت است. اثر این داروهای تسکینی سریع است. یک عده داروهائی هم هستند که اثرات آنها در دراز مدت ظاهر می شوند (مثلا 12 هفته) این داروها معمولا پس از سه ماه مصرف، اندازه پروستات را به اندازه 30-20 درصد کوچک می کنند. پس از قطع دارو در جند ماه بعدی اندازه پروستات به حالت اول خود بر می گردد. بنابراین درمان داروئی قطعی برای بزرگی پروستات وجود ندارد و اگر لازم شد بیمار را باید به موقع تحت عمل جراحی قرار داد. در مورد مواردیکه باید عمل جراحی صورت بگیرد یک اتفاق نظر کلی وجود ندارد و باید پزشک با توجه به شرایط بیمار، وضعیت بالینی وی و شدت مشکل، تصمیم بگیرد که بهترین اقدام برای بیمار کدام است.
جهت راهنمای خوانندگان محترم لازم است عرض کنم که اندازه پروستات در مردان جوان حدود 20 گرم است با بالا رفتن سن اندازه آن رفته رفته بزرگ شده و در سن 60 سالگی حدود 40 گرم می شود. بنابراین مثلا اگر مرد 60 ساله با علائم ادراری مراجعه و اندازه پروستات وی 80 گرم است، اگر این مرد مشکل خاص دیگری نداشته باشد، باید عمل جراحی شود، به تاخیر انداختن آن هم سبب ایجاد عوارض می شود، هم سبب اتلاف هزینه بیمار بعلت تجویز دارو می گردد و هم اینکه سن بیمار زیادتر شده و تحمل عمل جراحی برای وی سخت تر می شود. در دو مورد بیمار قطعا باید عمل جراحی شود: یکی پس زدن ادرار به کلیه ها و پرشدن کلیه از ادرار است، چون این بیماران اگر جراحی نشوند کلیه های خود را از دست می دهند، دومی بالا رفتن اوره خون است، یعنی اینکه آسیب به کلیه ها شروع شده است.
در موارد زیر بهتر است بیمار عمل جراحی شود: علائم ادراری آنقدر شدید هستند که مزاحم زندگی بیمار می شوند، مثلا شب تا صبح 5 بار برای ادرار کردن بیدار می شود، بیمار دچار خونریزی از ادرار است، در این بیماران بعلت زور زدن عروق پروستات پاره شده و خونریزی ایجاد می شود، حجم ادرار باقیمانده بیشتر از 60 میلی لیتر باشد، و بیمار دچار عفونتهای ادراری مکرر گردد. تعداد قابل توجهی از بیمارانیکه دارای بزرگی پروستات هستند اگر بطور مناسب درمان نشوند بطرف احتباس ادراری پیش می روند که در اصطلاح عامه به آن "شاش بند" شدن می گویند، این بیماران حالت اورژانسی پیدا می کنند، ضمن اینکه احتباس ادراری بسیار دردناک می باشد، ممکن است بعلت بزرگ شدن پروستات نتوان در اورژانس که معمولا پزشکهای عمومی هستند، مثانه را با سونداژ خالی کرد و نیاز به اقدام اورژانس پیدا می شود که مستلزم حضور پزشک متخصص بر بالین بیمار است.
در علم پزشکی عمل جراحی اورژانس هر عضوی دارای عارضه بیشتر از عمل جراحی آن عضو در شرایط عادی می باشد. نکته قابل ذکر دیگر اثر داروهای معمولی بر روی پروستات است. مثلا مردیکه دارای بزرگی پروستات می باشد ممکن است با مصرف داروی سرماخوردگی دچار احتباس اداراری یا شاش بند شود. بنابراین درمان به موقع و مناسب بزرگی پروستات از وقوع یک همچون حوادث ناخوشایندی جلوگیری خواهد کرد. بیماران مبتلا به بزرگی پروستات باید از نظر وجود احتمالی سرطان پروستات نیز بررسی شوند، چون سرطان پروستات در مردان خیلی شایع است. پس بطور خلاصه هر مرد بالای 40 سال مبتلا به علائم ادراری باید از نظر احتمال وجود بزرگی خوش خیم پروستات و سرطان پروستات بررسی شود، اگر بیمار دارای بزرگی پروستات است و نیاز به عمل دارد نباید آنرا با دارو درمانی به تاخیر انداخت، اگر درمان بزرگی پروستات به موقع صورت نگیرد ممکن است منجر به از بین رفتن کلیه ها شده و دیگر پس از عمل جراحی علائم ادراری بیمار خوب نشوند. و بالاخره اینکه تعدد روابط زناشوئی (کم یا زیاد) تاثیری بر بزرگی پروستات ندارد. عفونت پروستات را نباید با بزرگی پروستات اشتباه کرد. عفونت پروستات معمولا در مردان جوان و میانسال دیده می شود و علائم ادراری شبیه به بزرگی پروستات ایجاد می کند، منتهی روشهای تشخیصی و درمانی آن متفاوت هستند. بنابراین عفونت و التهاب پروستات را نباید با بزرگی پروستات اشتباه کرد.
