چگونه بی اختیاری ادراری بررسی می شود؟
اولین قدم در درمان بی اختیاری ادراری، تشخیص نوع آن است بنابراین همیشه از پزشک خود درخواست کنید که نوع بی اختیاری ادراری شما را مشخص کند. اولین قدم در تشخیص نوع بی اختیاری ادراری صحبت کردن با بیمار و اخذ تاریخچه پزشکی است. نوع ادرار کردن و نوع نشت ادرار کمک زیادی به تشخیص می کنند. برای اینکار اگر لازم باشد ما یک فرم مخصوص به بیمار می دهیم تا چند روز آنرا در منزل پر کند. در این فرم بیمار تمامی اطلاعات مربوط به ادرار کردن را وارد می کند. میزان مصرف مایعات روزانه، داروهائی که بیمار مصرف می کند، سابقه اعمال جراحی و سابقه هر نوع بیماری مهم هستند. اغلب پس از اولین ویزیت بیمار، می توان درمان را شروع کرد. در تعدادی از موارد لازم است برای تشخیص دقیق از تستهای زیر استفاده نمود:
• تست استرس مثانه: در این تست فشار داخل مثانه زیاد شده و نشت ادرار کنترل می شود.
• آزمایش و کشت ادرار که در آن عفونت ادراری و سایر پاتولوژیهای ادراری قابل تشخیص هستند.
• سونوگرافی از سیستم ادراری که اطلاعات ذیقیمتی را در اختیار ما قرار می دهد.
• سیستوسکوپی که در آن با وسایلی مجرا و مثانه رویت می شوند و از بررسیهای مهم در تشخیص نوع بی اختیاری ادراری می باشد.
• بررسیهای یورودینامیک که در آن فشارهای داخل مثانه و مجرا و بسیاری از پارامترهای دیگر بررسی می شوند.
بی اختیاری ادراری چگونه درمان می شود؟
بی اختیاری ادراری درمانهای زیادی دارد و هر بیماری از یک یا ترکیبی از این درمانها سود می برد. در زیر مهمترین انواع درمانهای بی اختیاری ادراری بطور خلاصه توضیح داده می شوند.
رفتار درمانی: ممکن است پزشک بعد از اینکه نحوه ادرار کردن شما در طول یک هفته را از روی پرسشنامه متوجه شد، به شما توصیه هائی در مورد نحوه ادرار کردن بکند. مثلا هر 2 ساعت مثانه خود را خالی کنید و زمان آنرا کم و زیاد نکنید که به آن ادرار کردن در زمان مشخص گفته می شود. پس از آنکه بیمار کنترل ادرار خود را بدست آورد، مدت زمان مذبور کم کم زیاد می شود. رفتار درمانی همراه با ورزش کجل خواهد بود که برای تقویت عضلات کف لگن مفید است و در زیر به عنوان یکی از درمانهای بی اختیاری ادراری توضیح داده می شود.
ورزش کجل: اولین قدم در ورزش کجل (Kegel) پیدا کردن عضله هائی است که می خواهیم تقویت کنیم. یک روش این است که شما تصور کنید که بر روی یک گوی گوچک نشسته اید و می خواهید این گوی را با واژن خود بلند کنید. حال تصور کنید که چگونه و با منقبض کردن چه عضلاتی می توانید اینکار را بکنید. سعی کنید در همان زمان هیچ عضله دیگری را منقبض نکنید. دقت کنید که شکم، کفلها و ساق پاها سفت نشوند، فقط عضلات لازم منقبض شوند. منقیض کردن عضلات اشتباهی فشار زیادی را بر عضلات کنترل مثانه وارد می کند. فقط عضلات کف لگن را منقبض کنید. تنفس خود را نگه ندارید و موقع ادرار کردن اینکار را انجام ندهید. اینکار را تکرار کنید ولی بیش از حد آنرا انجام ندهید. در شروع یک محل ساکت و آرام را باید انتخاب کنید تا بتوانید تمرکز کنید. عضلات کف لکن را بطرف داخل بکشید و تا 3 بشمارید و سپس خودتان را شل کنید و باز تا 3 بشمارید. در روز در سه وعده ده بار اینکار را تکرار کنید. ابتدا سعی کنید که در حالت دراز کش این تمرین را انجام دهید (شکل3) آن راحترین حالت است، چون عضلات نیازی ندارند که بر علیه نیروی جاذبه زمین فعالیت کنند. وقتی عضلات شما قوی شد، این تمرین را در حالت نشسته و ایستاده انجام دهید. افرادیکه این تمرین را انجام می دهند باید پر حوصله باشند و عصبانی نشوند. آن فقط 5 دقیقه در روز زمان شما را می گیرد. معمولا 6-3 هفته طول می کشد تا شما احساس بهبودی در کنترل مثانه بکنید.
تجویز دارو برای مثانه بیش فعال: اگر شما مثانه بیش فعال دارید باید از داروهائی که ورود سیگنالهای عصبی به مثانه را مهار می کنند استفاده کنید. آنها کلا از یک رده دارو هستند که تحت عنوان مهار کننده های سیستم عصبی کولینرژیک نامیده می شوند. همه آنها دارای یک عده عوارضی هستند که عبارتند از: خشکی دهان، تاری دید، یبوست، افزایش ضربان قلب و گرگرفتگی. تفاوت این داروها در میزان عارضه آنها است. افرادیکه دارای بیماری آب سیاه در چشم هستند، نباید از این داروها استفاده کنند.
وسایل داخل واژن برای بی اختیاری ادراری استرسی: یکی از علل بی اختیاری ادراری استرسی ضعف عضلات کف لکن است که نمی توانند مثانه را در محل طبیعی خود نگهداری کنند. یک وسیله ای بنام پِسِر (Pessary) وجود دارد که در داخل واژن گذاشته می شود که سبب فشرده شده جدار مجرای ادرار از داخل واژن می شود و جلوی بی اختیاری ادراری را می گیرد. فشار سبب می شود که مجرا در محل طبیعی خود قرار گیرد و ادرار کمتر نشت پیدا کند.
تزریق مواد مختلف در محل اسفنکتر خارجی: همانطور که در قسمت اول این مبحث ذکر شد، مهمترین عضوی که سبب جلوگیری از بی اختیاری ادراری می شود، اسفنکتر خارجی است. در مواردیکه این اسفنکتر آسیب می بیند (مثلا پارگی مجرای ادراری) برای تقویت آن با سوزنهای مخصوصی مواد حجم دهند مثل کلاژن در آن تزریق می شود. این مواد در داخل اسفنکتر خارجی و اطراف گردن مثانه تزریق می شوند تا مانعی بر سر راه نشت ادرار ایجاد کنند (شکل 5). با گذشت زمان بدن ممکن است مقداری از این مواد را جذب کند و نیاز به تزریق مجدد باشد. قبل از تزریق باید یک تست حساسیت جلدی انجام داد تا مشخص شود که آیا بیمار به ماده مذبور حساسید دارد یا نه؟
جراحی برای بی اختیاری ادراری استرسی: همانطور که قبلا ذکر شد، تحت شرایطی که مهمترین آنها زایمان است، مثانه از محل خود حرکت کرده و به قعر لگن افتادگی پیدا می کند. برای این نوع بی اختیاری ادراری یک عمل جراحی بسیار موثر وجود دارد که در آن مثانه با عمل جراحی بالا کشیده شده و در محل جدیدی فیکس می شود. این عمل را به سه روش انجام می دهند، در یکی از آنها از راه شکم مثانه بالا کشیده می شود و در دوروش دیگر با استفاده از نوارهائی (Sling) دور مجرای ادرار قلاب درست شده و بالا کشیده می شود. عمل کردن افتادگی مثانه از راه واژن، بی اختیاری ادراری استرسی را اصلاح نمی کند.
سونداژ مثانه: اگر مثانه بنا به دلایلی نمی تواند خود را خالی کند (ضعف عضلات مثانه و آسیب به عصب گیری مثانه) یکی از روشهای مناسب سونداژ متناوب مثانه است. مثلا به بیمار یاد داده می شود که هر 4 ساعت به خود سوند زده و مثانه را خالی کند. این یک درمان موثر در بیماران دیابتی که نمی توانند مثانه خود را خالی کنند است. میلیونها نفر در دنیا از این روش استفاده می کنند. سونداژ مثانه در خانمها بسیار آسان و یاد گرفتن آن نیز ساده است.
سایر اقدامات درمانی که برای کنترل نشت ادرار کمک کننده هستند: بسیاری از خانمهائی که دچار نشت ادرار می باشند، از پدهائی که در دوران پریود استفاده می کنند، برای جلوگیری از آلوده شدن لباس به ادرار استفاده می نمایند. آن در بعضی خانمها یک روش مناسب است. عده ای دیگر نیز یاد می گیرند که با کمتر خوردن بعضی مواد غذائی مثل قهوه و چای، نشت ادرار کمتر می شود. در نهایت تعدادی از خانمها نیز از بیان کردن مشکل خود واهمه دارند. بسیاری از آنها با درمان بهبود پیدا می کنند، ولی خود را زجر داده و با کسی مشکل را درمیان نمی گذارند. آنها پوشک را ترجیح می دهند. باید گفت که استفاده طولانی مدت از پوشک سبب تحریک پوست، زخم شدن پوست و کاهش اعتماد به نفس می شود.
بطور خلاصه:
• بی اختیاری ادراری در خانمها شایع است.
• تمامی انواع بی اختیاری ادراری قابل درمان هستند.
• بی اختیاری ادراری در هر سنی قابل درمان است.
• شما نیازی ندارید که بخاطر بی اختیاری ادراری خود را اذیت کنید و مشکلتان را مخفی نگهدارید.
