اما تفاوت خون‌گيري و حجامت بسيار فاحش و گسترده است که عليرغم ظاهر فريبنده و داراي تشابه آن بسيار متفاوت است، چون اين ظاهر متشابه موجب بروز قضاوت‌هايي ميگردد که عمدتاً غيرواقعي است، بطور خلاصه به ذکر تفاوت‌هاي مهم آن مي‌پردازيم:
1- خون‌گيري از وريد صورت مي‌گيرد ولي در حجامت از طريق مويرگ و عروق لنفاوي خون گرفته مي شود.
2- مقدار خون گرفته شده در خون‌گيري 200 تا 500 سي‌سي مي‌باشد. ولي خون اخذ شده در حجامت از حداقل cc5-cc30 و حداکثر به cc70 بالغ ميگردد.
3- در خون‌گيري مقدار خون به اراده خون‌گيري کننده تعيين مي‌شود ولي در حجامت خون به تناسب وضعيت بدن خارج مي‌شود و خودبخود قطع مي‌شود.
4- در خون‌گيري خون از وريد بازليک ـ اکحل و سفاليک گرفته مي‌شود، ولي در حجامت از مواضع داراي بافت عضلاني متراکم مانند بين دو کتف، ساکرال، ساق و فونتانل قدامي و... خون گرفته مي‌شود.
5- ابزار خون‌گيري سرنگ است و به وسيله اتصال سرنگ به عمق رگ خون گرفته مي‌شود، ولي در حجامت خون‌گيري به وسيله ليوان مخصوص و با ايجاد خراش سطحي و بادکش و فشار منفي روي پوست صورت مي‌گيرد.
6- خون‌گيري در محدودۀ سني خاصي کاربرد دارد، ولي حجامت از چهارماهگي تا پايان عمر ميسر است و در صورت بروز بيماري از روزهاي اول تولد نيز مي‌توان حجامت انجام داد.
7- در خون‌گيري حجم خون گرفته شده موردتوجه است و اساساً به منظور بدست آوردن حجم قابل توجهي خون اين کار انجام مي‌شود، لکن در حجامت حجم خون استخراج شده نقشي در درمان بيماري ندارد حتي cc3 خون اخذ شده نيز نقش درماني خود را ايفا مي‌کند.
8- در مواردي که اثبات گردد، خون فرد اهداکننده سالم نيست خون گرفته شده منهدم شده و با وجود عمليات انجام شده بهبودي در شخص مشاهده نمي‌شود، لکن در حجامت اساساً پس از اثبات آلودگي در خون حجامت انجام مي‌شود تا ترکيبات خون حجامت کننده معتدل و نرمال گرديده و سلامت به وي بازگردد.
9- ترکيب خون گرفته شده از وريد در فرد سالم در صورتي که هم‌زمان حجامت شود، با ترکيب خون گرفته شده از طريق حجامت کاملاً متفاوت است و فاکتورهاي گوناگون آن خارج از حد نرمال است.
10- مقدار خون گرفته شده از بدن نقشي در سيستم ايمني بدن ندارد و در اين زمينه گزارشي منتشر نشده است، و اما حجامت گرم و خشک و حجامت تر بر سيستم ايمني بدن انسان اثر مطلوب مي‌گذارد و با مکانيسم تنظيم سيستم ايمني موجب ايجاد پوشش درماني در بيمار حجامت کننده ميگردد.
11- اگر چنانچه براي خون‌گيري مکانيسمي براي درمان متصور باشد به ميزان خون گرفته شده از بدن مربوط مي‌شود، لکن در حجامت مکانيسم اثر به دو بخش کاملاً متمايز - نقش التهاب ايجاد شده توسط بادکش و نقش خراش ايجاد شده در پوست- مربوط مي‌شود و از اين طريق نقش درمان اصلي خود را براي سراسر بدن بروز مي‌دهد.
12- حجامت داراي نقش پيشگيري از بروز بيماري است، براي خون‌گيري چنين نقشي گزارش نگرديده است.
13- اهداء خون سالم به جز در موارد وجود پلي سايتمي هيچگونه ادعاي درماني ندارد و اهداکنندگان خون نيکوکاراني هستند که براي تأمين سلامت ديگران مبادرت به اهداي خون مي‌کنند، در صورتي که حجامت ضمن درمان پلي سايتمي داراي ادعاي درماني است و افراد سالم حجامت مي‌کنند تا بيمار نشوند و افراد بيمار حجامت مي‌کنند تا سلامت خود را باز يابند.
14- سازمان انتقال خون ايران يک تشکيلات تأمين کنندۀ خون براي نيازمندان خون در شرايط اضطراري و در زمان نياز افراد است و نقش يک سازمان تأمين کنندۀ دارو را دارد، و مؤسسه تحقيقات حجامت ايران با بيش از سه هزار عضو پزشک يک تشکيلات درمان‌کننده است که در همه شرايط پاسخگوي مراجعات داوطلب حجامت براي پيشگيري از بروز بيماري و يا درمان کنندۀ بيماريهاي افراد است.
و در اينصورت علي القاعده بيماري که از نظر پاراکلينيکي شايستگي اهداي خون را ندارد پس از انجام حجامت بايد بتواند اهداکنندۀ خون سالم باشد و در ضمن اينکه خويشتن را با حجامت درمان کرده است مي‌تواند به افراد ديگر نيز خون سالم خويش را هديه نمايد.
تفاوت‌هاي حجامت و فصد
فصد عبارت است از خون‌گيري از رگ‌هاي مختلف بدن و دفع مقداري خون از طريق وريد. فصد جزء يکي از روش‌هاي مصطلح درماني در طب سنّتي است که داراي سابقۀ چند هزار ساله است.
در فصد رگ‌هاي مختلفي از بدن مورد توجه قرار مي‌گيرند که با فصد آنها و دفع مقدار معيني خون بخشي از بيماريهاي تن درمان مي‌شود. رگ‌هاي بازيليک (باسليق)، اکحل، صافن، رگ زير زبان، رگ بين دو انگشتان پا و دو انگشتان دست، رگ پيشاني، از رگ‌هايي هستند که در طب سنّتي مورد توجه قرار مي‌گيرند. مقدار خون‌گيري در فصد به تناسب نوع بيماري، سن، جنس بيمار و نوع رگ مورد توجه بستگي دارد و همچنين فلسفه اصلي فصد، دفع فضولات خون از بدن است. بر اين اساس هرگاه اخلاط مورد توجه از خون خارج شد و خون سوداوي و بلغمي از بدن خارج گرديد و رنگ و حالت خون نشان از صافي و پاکي خون داشت، دفع خون از بدن بايد قطع گردد. بديهي است که در اين روش نيز خون خارج شده از بدن کاربرد درماني براي شخص ديگري ندارد. در طب اسلامي به فصد توجه زيادي نشده است و برخي روايات نشان مي‌دهند که بدن را به فصد عادت ندهيد، درحاليکه بهترين عادت‌ها انجام حجامت توصيف شده است، ولي به هرحال رواياتي نشان مي‌دهند که برخي از ائمه (عليهم‌السّلام) نيز فصد مي‌نمودند Phelebotomy عنواني است که معادل فصد مطرح مي‌شود، ولي مضاميني که در آن مطرح ميگردد، با مفاهيم مطرح پيرامون فصد متفاوت است و حوزه بکارگيري آن نيز در درمان همساني ندارد.
در برخي از منابع حجامت را جايگزين فصد مطرح کرده‌اند و اظهار داشته‌اند چون فصد يک روش درماني هجومي و ريسک‌آميز است و ممکن است در اجرا مشکلاتي را پديد آورد حکما حجامت را ابداع کرده‌اند و براي هر فصد معادلي از حجامت قرار داده‌اند.
ولي منابع اسلامي نشان مي‌دهند که حجامت و فصد هرکدام جايگاهي ويژه دارند و کاربرد متفاوتي در درمان را دربر مي‌گيرند. به اين ترتيب فصد با خون‌گيري متداول و حجامت متفاوت است و هرکدام در درمان کاربرد خاصي دارند.
تفاوت‌هاي مهم فصد و خون‌گيري
1- در فصد از رگ‌هاي خاصي خون گرفته مي‌شود که بيماري شخص اقتضا مي‌کند. در خون‌گيري فقط از رگ بازيليک خون گرفته مي‌شود.
2- در فصد مقدار خون گرفته شده مورد توجه نيست بلکه نوع خون مورد توجه است. در خون‌گيري مقدار خون گرفته شده مورد توجه است.
3- در فصد به تناسب نوع بيماري، نوع فصد، مقدار خون‌گيري و تعداد مراحل فصد و تمهيدات آن انتخاب مي‌شود.
در خون‌گيري بيماري افراد موجب حذف افراد از رديف خون‌گيري ميگردد و داوطلب اهداي خون بازگردانده (Reject) مي‌شوند.
4- در فصد، سن، جنس، بيماري و فصل و ماه سال و تمهيدات ويژه‌اي که در آداب فصد است بايد رعايت گردد.
در خون‌گيري، سن و جنس و فصل و ماه سال در اهداي خون لحاظ نمي‌گردد.
5- در فصد درمان بيماري مورد توجه است. در خون‌گيري درمان بيماري مورد توجه نيست بلکه اخذ خون مورد توجه است.
تفاوت حجامت و زالودرماني
زالودرماني که در طب ايراني ريشه عميقي دارد در بيست سال گذشته مورد توجه شديد پزشکان و بويژه جراحان اروپا و آمريکا قرار گرفته است. امروزه زالو در درمان، جراح کوچک نام گرفته (Microsurgen) و در اطاق‌هاي جراحي در سطح گسترده‌اي به کار گرفته مي‌شود. مقالات علمي فراواني نيز در اين زمينه منتشر شده است که مؤلف آنرا در يک جلد کتاب مستقل تقديم مي‌نمايد.
زالودرماني که نام علمي آن Hirudo Therapy است، يک روش مکمل درماني است که مي‌توان با کمک آن بخش عمده‌اي از مشکلات جراحي را مرتفع نمود.
زالو مي‌تواند با مکش خون‌هاي کثيف در زخم‌هاي نکروزه و همچنين تزريق Heparin و Hirudin که از طريق بزاق آن صورت مي‌گيرد مشکلات عروق محيطي را برطرف سازد.
زمانيکه مي‌خواهيم از ديدگاه مکتب خون درماني ارتباط حجامت، فصد و زالو درماني را بيان کنيم، بدين ترتيب اين سيستم را تصوير مي‌کنيم:
1- حجامت رأس درمان است و با ايجاد پوشش درماني، کل بدن را تحت درمان قرار مي‌دهد.
2- فصد بازوان قدرتمند درمان است؛ بدينگونه که با فصد رگ‌هاي خاصي از بدن، بيماري يک يا چند اندام اصلي درمان مي‌شود.
3- زالو سر انگشتان هنرمند درمان است؛ بدين نحو که اگر فقط نقطه‌اي از بدن درگيري عروقي پيدا کرده است و رفع آن انسداد عروقي محيطي به وسيله حجامت و فصد ميسّر نباشد، اينجا زالو مي‌تواند با مکش خون‌هاي کثيف و تزريق مواد ويژه در بزاق خود (Heparin و Hirodin) آن موضع را تحت درمان قرار دهد.
قابل توجه است که هم اکنون در داروخانه‌هاي کشورهاي اروپايي، زالو در آکواريوم‌هاي ده‌تايي و بيست‌تايي در معرض فروش قرار دارد و در سال جاري (F.D.A) مرکز نظارت غذا و داروي آمريکا مصرف زالو در درمان را مورد تصويب قرار داده است.
کتاب‌ها و مقالات منتشر شده پيرامون حجامت
کتاب‌ها و مقالاتي که پيرامون حجامت نوشته شده و به چاپ رسيده و يا در دست چاپ هستند به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
الف) کتاب‌هايي که اقوال و نظرات انبياء و ائمه (عليه‌السّلام) را مطرح کرده‌اند.
ب) کتاب‌هايي که نظرات حکماي قديم را پيرامون حجامت مطرح کرده‌اند.
ج) کتاب‌هايي که تجربيات محققين در آن مطرح گرديده و اثرات حجامت بر درمان بيماريهاي گوناگون را مورد بررسي قرار داده‌اند.
