قلب هر انسان مثال یک پمپ است. یک پمپ عضلانی قوی که وظیفه دارد خون پر از اکسیژن را به تمام نقاط بدن برساند. این عمل به صورت چرخشی تکرار می شود. این چرخه باعث می شود كه خون با اكسیژن كم از قسمتهای مختلف بدن برگشته و از طریق قلب به ریه ها فرستاده می شود . بعد از گرفتن اكسیژن توسط خون در ریه ها ، خون اكسیژن دار به قسمت دیگری از قلب باز می گردد و پمپاژ قلب، این خون را به بدن شما می راند. بودن دریچه ها برای فعالیت تلمبه ای قلب بسیار حیاتی و مهم است. قلب 4 دریچه دارد كه با باز و بسته شدن این 4 دریچه، خون بین چهار حفره قلب سرازیر میشود . هر دریچه، وظیفه کنترل جریان خون را دارد و باعث ایجاد جریانی توسط خون به جلو و به حفره بعدی می شود. زمانی که دریچه یا دریچه های قلب دچار عارضه یا بیماری می شوند، توانائی كاركرد آنها بسیار كاهش می یابد .
مكانيسم بروز بيماريهاي دريچه اي قلب:
در حالت عادی چهار دريچه قلب بصورت يكطرفه به فعالیت مشغول هستند. يعني تنها اجازه عبور خون را در يك جهت مي دهند . دريچه هاي قلب اجزاء مختلفي دارند كه از مهترين آن لتها است . لتها يك سري تارهای نازك ولي مستحکم و قوی هستند كه مانند یک در فقط از یک طرف باز مي شوند به صورتی که ابتداي عمل انقباض ماهيچه قلب لتهاي دريچه قلب از یکدیگر جدا مي شوند تا خون بدون هیچ مقاومت و تلاشی از داخل دريچه عبور كند و در پایان انقباض لتها بسته شده و در مقابل هم قرار مي گيرند تا مانع پس زدن و برگشت خون شوند.
بعضی بيماريها باعث بسته نشدن لتهاي يك دريچه پس از عبور خون می شوند و با همديگر جفت نمی شوند. اين حالت كه سبب بازپس زدن بخشی از خون رد شده از بین دريچه مي شود را اصطلاحاً " نارسايي دريچه" مي ناميم. و اما بعضی از بيماريها باعث تنگ شدن دهانه دریچه ها مي شود و يا مانع از باز شدن كامل دريچه گردند و به همین دلیل مقاومتي در مقابل عبور خون از بین دريچه بوجود مي آيد و حجم خون عبوري كم مي شود. به اين دسته از بيماريها اصطلاحاً "تنگي دريچه" مي گویند.
هر چهار دريچه قلب در هر دقيقه بيش از 70 مرتبه و در هر روز بيش از 000/100 بار باز و بسته مي شوند بدون اينكه مانع عبور خون بشوند و يا اجازه برگشت خون در جهت عکس را بدهند.
بيماري دريچه‌هاي قلب (HEART VALVE DISEASE):
از مهمترين بيماري هايي که موجب نارسايي قلبي ميشود بيماريهاي دريچه اي قلب است که به صورت عارضه ای كه دریچه های قلب را از شكل می اندازند یا تخریب می كنند نمایان میشود. قلب از 4 دريچه موسوم به دريچه‌هاي ريوي، آئورتي، دو لتي (ميترال) و سه لتي (تريكوسپيد) تشكيل شده است. دریچه های آئورت و ریوی نیز كنترل جریان خون به خارج از قلب را به عهده دارند. فعالیت صحیح دریچه‌ها برای كارآمدی قلب به عنوان یك پمپ اهمیت حیاتی دارد. دريچه‌هاي قلب ممکن است به دو صورت درگير شوند:
1- هنگامي كه دريچه‌هاي قلب چنان تنگ ميشوند كه نميتوانند بطور كامل باز شوند تنگي ايجاد ميگردد. استنوز به علت تجمع كلسيم در بافت دريچه‌ها و يا در پي تب روماتيسمي،كه يك عارضه التهابي عفونت با باكتري استرپتوكوك بوده و بصورت گلودرد چركي آغاز ميشود، ايجاد ميشود كه به آن روماتيسم قلبيRheumatic Heart Disease)) اطلاق ميگردد. روماتيسم قلبي باعث ايجاد زخم در بافت دريچه‌ها ميگردد.
2- زمانی که دريچه‌هاي قلب به صورت کامل بسته نشوند و یک سوراخ ریز در آن بوجود آید خون با سرعت در خلاف جهت به حرکت در می آید که اصطلاحاً پس زدن می گویند. پس زدن موجب افزايش فشار در قلب و ششها می شود و نهایتاً قلب ضعیف می شود و از اندازه طبیعی خود خارج می شود و شروع به بزرگ شدن می کند. درمان اختلالات دريچه‌هاي قلب با دارو و جراحي میسر می شود. پروتز دريچه‌هاي قلب به جاي دريچه‌هاي معيوب بيمار پيوند زده می شود.
انواع بيماريهاي دريچه اي قلب:
بیماری های دریچه به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از تنگی و نارسایی که هر یک از آنها بر اثر بیماری های مختلفی ایجاد می شوند که عبارتند از :
1- روماتيسم قلبي:
شايعترين و معمول ترین بیماری قلبی که به دلیل درگیری و مشکلات دریچه قلب در کشور های در حال توسعه رواج دارد بیماری روماتيسم قلبي است . اين بيماري که یک بیماری مزمن قلبي است باعث ضخامت و سفت شدن و همچنین سبب غیر قابل انعطاف شدن و بد شکل شدن لتها و دیگر اجزاء يك دريچه قلبي می شود و همچنین سبب تنگي دهانه دريچه آئورت و ايجاد تنگي ميترال و تنگي تريكوسپيد وخيلي به ندرتً تنگي دريچه ريوي شود.
در این بیماری دریچه ای علاوه بر تنگي دريچه ، درجاتي از نارسائي دريچه هم ایجاد می شود. مثال این بیماران مثال یه جفت در می باشد که در برابر طوفان و وزش باد این دو لنگه کج و پوسیده شده و ختی قادر نیستند که به طور کامل باز و بسته شوند و به اصطلاح با همديگر چفت نمي شود و در نتیجه هواي بيرون دائماً به داخل خانه می آید
2- بيماريهاي استحاله اي يا دژنراتيو قلبي:
در این نوع بیماریهای قلبی، لتهاي دريچه هاي قلب، نازك، ضعيف و بسیار شل شده و سطح دريچه گشادتر مي شود. اين نوع از بيماريها معمولاً بصورت نارسائي دريچه‌اي ظاهر می شوند و برخي از انواع به خصوص در بيماران کهنسال بصورت تنگي دريچه آئورت هم نمایان می شوند.
3- بيماريهاي عفوني:
گاهي در جريان يك آلودگي ميكروبي در بدن ، دريچه هاي قلبي عفونی مي شوند و دريچه تخریب مي شود و دريچه كارايي خود را از دست داده و بيمار بطور حاد يا کم کم به عارضه نارسائي دريچه مبتلا مي شود.
4- بيماريهاي مادرزادي:
تمام دريچه هاي قلبي ممكن است بصورت مادرزادي دچار تنگي يا نارسائي باشند. همچنين درگيري دريچه هاي قلبي ممكن است جزئي از يك ناهنجاري قلبي مادرزادي پيچيده باشد.
5- در بعضی مواقع در اثر ضربات وارده مستقيم و غير مستقيم به قلب پارگي هايي در دريچه ايجاد شده و سبب نارسائي دريچه اي ميشوند.
علائم
- در بعضی مواقع علامت خاصی بروز نمی کند
- احساس خستگي و ضعف شدید
- تورم مچ پا و مچ دستها
- بزرگ بودن غیر عادی شكم
- بی نظمی در ضربان قلب
- کاهش و افزایش فشارخون
- شنیدن صداهاي غيرمعمول از قلب توسط پزشك
- احساس درد در قفسه سينه
- منگي، سرگیجه يا غش
- احتقان ريه
- تنگي تنفس که باعث بد خوابی در بیمار می شود.
علل
دو نوع بیماری دریچه ای قلب وجود دارد: تنگ شدن دریچه كه مانع از گردش طبیعی خون می شود و یا گشادشدن دریچه كه باعث برگشت خون (پس زدن) به عقب و به درون قلب میشود. اختلال دریچه های قلب گاهی ارثی است و گاهی به دلیل یکی از موارد ذیل ایجاد می شود:
- تب روماتیسمی
- بیماری های مادرزادی قلب
- فشارخون بالا
- آترواسكلروز (تصلب شرایین)
- تزریق موادمخدر در رگ ها
- گلودرد استرپتوككی
- گاهاً سیفلیس
عوامل افزايش دهنده خطر
- خستگي طاقت فرسا و يا كار بسیار زياد
- حاملگي
- میانسالان
- نشانگان مارفان
- ارثی بودن بیماری قلب در خانواده
