کمبود آهن شایع ترین شکل سوء تغذیه در جهان است که حدود دو میلیارد نفر به آن مبتلا هستند . کم خونی فقرآهن یعنی ناکافی بودن گلبول های قرمز خون در اثر کمبود آهن در کشورهای در حال توسعه به شدت شایع است کمبود آهن تنها علت کم خونی نیست اما در صورت شایع بودن کم خونی معمولا کمبود آهن ساده ترین علت آن است . کم خونی فقر آهن در کودکانی که 6 تا 24 ماهه و زنان در سنین باروری بالاترین شیوع را دارد ولی اغلب در کودکان بزرگتر و نوجوانان نیز دیده می شود و ممکن است در مردان و سالمندان نیز وجود داشته باشد . نشانه های کم خونی فقرآهن عبارتند از رنگ پریدگی دائمی زبان و مخاط داخل پلک چشم و لب ها. کم رنگ شدن خطوط کف دست ، احساس خستگی و ضعف و سیاهی رفتن چشم ، بی تفاوتی ، سرگیجه ، سردرد ، بی اشتهایی ، حالت تهوع و خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پا در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن دیده می شود. موارد کم خونی فقرآهن شدید با تنگی نفس و تپش قلب و ورم قوزک پا همراه است . کم خونی فقرآهن زمانی اتفاق می افتد که مقدار آهن جذب شده برای تامین نیاز روزانه کافی نباشد. تامین ناکافی آهن می تواند به یکی از این دلایل باشد : دریافت ناکافی آهن ، در دسترس نبودن آهن قابل جذب ، افزایش نیاز به آهن مثلا در دوران بارداری ، خونریزی های موضعی . منابع غذایی آهن عبارتند از : جگر ، قلوه ، گوشت قرمز ، ماهی ، زرده تخم مرغ ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری و اسفناج ، حبوبات مثل عدس و لوبیا ، همچنین میوه های خشک به خصوص برگه زردآلو و دانه های روغنی . این توصیه های تغذیه ای را برای پیشگیری از کمبود آهن به کار ببرید. استفاده از غذاهایی که غنی از آهن هستند ، استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین در هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن ، مانند پرتقال ، گریپ فروت ، گوجه فرنگی ، کلم ، توت فرنگی ، فلفل سبز و لیمو ترش ، گنجاندن گوشت قرمز ، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی ، تعویق مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از مصرف غذا ، برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست ، تصحیح عادات غذایی غلط ، مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک یا گچ ، مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه جهت پیشگیری به موقع یا بهبود کم خونی ، استفاده از خشکبار مثل توت خشک ، برگه آلو ، انجیر خشک و ... که منابع خوبی از آهن هستند. استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده ، شست و شو و ضدعفونی کردن سبزیجات و میوه هایی که استفاده می کنید ، شستن کامل دست ها با آب و صابون بعد از تهیه یا مصرف غذا و پس از هرباز اجابت مزاج ، مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار ، مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان دو سالگی در کودکان .
کم خونی وضعیتی است که در آن تعداد یا اندازه گلبول های قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها دچار اختلال می شود . از علل ایجاد کننده کم خونی می توان به کمبود های تغذیه ای ، خونریزی ، ناهنجاری های ژنتیکی ، بیماری های مزمن و یا مسمومیت های دارویی را نام برد. از مهمترین مواد مغذی جهت خون سازی که کمبود آن ها موجب بروز کم خونی می شود می توان به آهن ، ویتامین ب 12 و اسید فولیک اشاره کرد . علائم کم خونی شامل رنگ پریدگی ، ضعف جسمانی ، بی اشتهایی ، رنگ پریدگی زبان ، رنگ پریدگی پوست به خصوص در نواحی نوک انگشتان ، لب ها و اطراف چشم ها ، داشتن فعالیت کم تر نسبت به همسالان ، افزایش ضربان قلب در زمان فعالیت ، سرگیجه و نفس نفس زدن پس از مختصری فعالیت می باشد. برای درمان کم خونی نخست باید علت آن تشخیص داده شود. فقر آهن شایع ترین کم خونی در سنین رشد به شمار می آید. آهنگ رشد در دوران کودکی بسیار سریع بوده و دریافت و جذب آهن ممکن است به دلیل عدم تناسب رژیم غذایی و وجود برخی از مواد که باعث جذب آهن می شوند کم باشد. بروز کم خونی در شیرخواران نیز شایع است . بهتر است تمام نوزادان سه تا شش ماه از نظر کم خونی به وسیله پزشک مورد ارزیابی قرار گیرند با یک آزمایش ساده خون می توان کم خونی را در شیرخوار تشخیص داد . شیر مادر اگر چه آهن کمتری در مقایسه با شیرخشک های غنی شده با آهن دارد ولی میزان جذب آهن آن بهتر است با وجود این شیرخواران شیرمادر خوار باید حتما قطره آهن مصرف کنند در صورتی که شیرخوارانی که شیر غنی شده با آهن می خورند نیز در وزن گیری دچار مشکل هستند باید به آن ها قطره آهن داده شود.
