وجود خون در ادرار به هر میزان هم در زن و هم در مرد دارای اهمیت خیلی زیادی است و گاها نشان از وجود بیماری خطیر مثل سرطان مثانه می باشد. دو نوع خون در ادرار می تواند وجود داشته باشد، یک نوع آنرا خود بیمار می تواند در ادرار مشاهده کند که به آن خون آشکار می گویند و نوع دیگر که خیلی شایع تر است، این است که خود بیمار نمی تواند در ادرار خون مشاهده کند، بلکه آزمایشگاه گزارش می کند که خون در ادرار وجود دارد که به آن خون مخفی می گویند.
علائم وجود خون در ادرار کدامها هستند؟
بسیاری از مردم که دارای خون مخفی در ادرار هستند، فاقد هرگونه علامتی می باشند. ولی در صورت وجود خون آشکار، ادرار به رنگ قرمز، صورتی و یا به رنگ کوکا کولا خواهد بود. علت این تغییر رنگ وجود گلبول قرمز در ادرار است. حتی وجود مقدار اندک خون در ادرار سبب تغییر رنگ ادرار می شود. در اکثر موارد که بیمار دارای خون آشکار در ادرار می باشد، فاقد علائم است. ولی اگر خون در ادرار لخته شود، ممکن است منجر به درد بیمار شود.
سیستم ادراری چیست؟
سیستم ادراری مسئول دفع مواد زاید و آب اضافی بدن است. اگر زمانی کلیه های فردی از کار بیفتد اگر مایعات مصرفی را محدود نکند، توسط همان مایعات مصرف شده غرق می شود. سیستم ادراری از دو کلیه، دو حالب، یک مثانه و یک مجرای تشکیل شده است (شکل 1). کلیه به شکل لوبیا بوده و اندازه آن حدود یک مشت گره کرده می باشد. آنها در وسط پشت و در زیر دنده ها جای گرفته اند. کلیه ها در طرفین ستون فقرات قرار دارند. در روز حدود 200 لیتر خون از کلیه ها عبور می کند که از آن 2-1 لیتر ادرار تولید می شود. ادرار شامل آب اضافی و مواد زاید بدن است. ادرار از طریق دو لوله بنام حالب از کلیه ها بطرف مثانه منتقل شده و در مثانه ذخیره می شود. ادرار در مثانه تا موقع ادرار کردن باقی می ماند و هنگام ادرار کردن از طریق مجرای ادرار از بدن خارج می شود.
چه عواملی سبب ظاهر شدن خون در ادرار می شوند؟
عادت ماهانه، ورزش بیش از حد، فعالیت جنسی، بیماریهای ویروسی، ضربه و عفونت همگی می توانند سبب ظاهر شدن خون در ادرار گردند. علل خطیر تر وجود خون در ادرار عبارتند از:
• سرطان کلیه و مثانه
• وجود التهاب در کلیه، مثانه، مجرا و پروستات
• بیماری پلی کیستیک کلیه که در آن هر دو کلیه پر از کیستهای متعدد است و نباید آنرا با کیست ساده کلیه اشتباه کرد. آن یک بیماری ارثی است که هر دو کلیه کیستهای پر از مایع به شکل خوشه انگور دارند. این بیماری معمولا در دهه 50 زندگی به نارسائی کلیه منجر می شود.
• لخته های خون
• بیماریهائی که سبب اختلال انعقادی می شوند مثل هموفیلی
• کم خونی داسی شکل که در آن گلبولهای قرمز به شکل داس در می آیند. این بیماری بیشتر در استانهای جنوبی کشور دیده می شود.
یکی از علل نسبتا شایع وجود خون در ادرار که گاها سبب خونریزی شدید نیز می شود، مصرف داروهای ضد انعقادی مثل وارفارین، هپارین و آسپرین می باشد.
چه کسانی در معرض خطر خونریزی از طریق ادرار هستند؟
• وجود سابقه بیماری کلیوی فامیلی
• بزرگ شدن پروستات که بیشتر در مردان بالای 50 سال دیده می شود
• سنگ کلیه
• بعضی داروها مثل آسپرین، رقیق کننده های خون و مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیکها
• ورزش سنگین مثل دو استقامت
• یک عفونت باکتریائی یا ویروسی اخیر
وجود خون در ادرار را چگونه می توان تشخیص داد؟
وجود خون در ادرار را می توان با آزمایش ادرار تشخیص داد. در آزمایشگاه ظرف مخصوصی به شما داده می شود تا نمونه ادرار را در آن جمع آوری کنید. برای تشخیص خون در ادرار روشهای مختلفی است. یکی از آنها استفاده از نوارهای مخصوص است. این نوارهای باریک دارای قسمتهای مختلف رنگی هستند (شکل 2)، که هر قسمت مخصوص تشخیص یک مورد خاص در ادرار مثل قند و گلبول قرمز است. اگر ادرار حاوی گلبول قرمز (خون) باشد، قسمت مربوطه تغییر رنگ می دهد. اگر خون بطور واضح در ادرار دیده شود و یا تست نواری از نظر وجود خون مثبت باشد، آزمایشگاه بررسی میکروسکوپی انجام می دهد تا تشخیص تائید شود. وجود خون در ادرار باید 48 ساعت دیگر توسط آزمایش دوم تائید شود.
درمان وجود خون در ادرار چگونه است؟
باید علت اصلی مشخص و درمان شود. برای تشخیص علت معمولا نیاز به اقدامات اضافی مثل روشهای تصویر برداری، سیستوسکوپی (که در آن با آندوسکوپ مجرای ادرار، پروستات و مثانه بررسی می شوند) و گاها نمونه برداری از کلیه است. اگر وجود خون در ادرار دلیل جدی نداشته باشد نیازی به درمان نیست.
اثرات رژیم غذائی و تغذیه
رژیم غذائی و تغذیه در ایجاد یا پیشگیری از خونریزی از طریق ادرار موثر نیست. ولی باید به خاطر داشت که مصرف بعضی مواد سبب مثبت کاذب شدن نتیجه آزمایش (آزمایش از نظر وجود خون در ادر مثبت است ولی در حقیقت خونی در ادرار وجود ندارد) و یا منفی کاذب شدن نتیجه آزمایش (آزمایش از نظر وجود خون در ادرار منفی است ولی در حقیقت خون در ادرار وجود دارد) می شود.
موارد زیر سبب مثبت کاذب شدن نتیجه آزمایش می شوند:
• آلوده شدن نمونه ادرار با ترشحات واژن
• آلوده شدن نمونه ادرار با بتادین
• کم آبی شدید
• ورزش
• له شدن عضلات مثلا بعلت تصادف
موارد زیر سبب منفی کاذب شدن نتیجه آزمایش می شوند:
• مصرف ویتامین ث
• مصرف کاپتوپریل
• وجود پروتئین در ادرار
• کاهش PH ادرار به کمتر از 5 (خوردن مواد اسیدی)
بطور خلاصه وجود خون در ادرار نسبتا شایع است، نباید آنرا نادیده گرفت، و تشخیص علت واقعی مستلزم بررسیهای پارا کلینیک می باشد.
