به نوعي اختلال گويند كه در طول فصل زمستان نمايان مي‌شود و به تغيير خلق و خو در این فصل منجر مي‌شود. اين اختلال در اواخر تابستان (شهريور ماه) كه روزها كوتاه‌تر شده و تا زمستان و اواخر اسفندماه كه روزها شروع به بلند شدن مي‌كنند ادامه دارد. روشنايي يكي از علل مهم در ايجاد و همچنين درمان اختلال خلقي فصلي دارد. اين اختلال در هر 2 گروه زنان و مردان ممكن است ايجاد شود ولي عموماً در خانم‌ها شايع‌تر است. به ندرت مي‌توان مشاهده كرد كه اين اختلال در ماههايي كه روزها بسيار بلند است (فصل تابستان) نمايان شود.
علايم زير در آغاز زمستان بروز مي‌كنند:
• خستگي
• نياز بيشتر به خواب
• احساس شادي كمتر
• افسردگي
• سستي و تنبلي
• افزايش اشتها (به‌خصوص نسبت به كربوهيدرات‌ها)
• افزايش وزن
• تحريك‌پذيري
• تمايل كمتر براي شركت در فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري و اختلال در تطبيق دادن خود با زندگي در اثر تغييرات فوق
علل بيماري:
از جمله اعضاي تنظيم كننده فعاليت بدن در مغز غده‌اي است كه اصطلاحاً به آن غده پينه‌آل گويند. كه اين غده، هورموني به نام ملاتونين ترشح مي‌كند كه مي‌تواند بر روي خلق و خوي فرد تأثير منفي بگذارد. اين ترشحات بيشتر درشب و بين ساعات 3-2 صبح ايجاد مي‌شودو كمتر در طول روز نمايان مي‌شود. در فصولي از سال كه طول مدت شب طولاني‌تر است، ترشح ملاتونين زياد شده و در سطح بدن پخش مي‌شود و حتي روشن كردن چراغ در طول شب در منزل يا دفتر كاري هم نمي‌تواند باعث خنثي كردن اين ترشحات شود.
عوارض احتمالي بيماري:
تداوم علائم در طول زندگی و ایجاد اختلال در زندگی
راه تشخيص بيماري:
• در برخی بیماران نوردرمانی مؤثر نبوده و ممكن است انواع دیگر درمان نظیر دارودرمانی یا روان‌درمانی لازم گردد.
• تشخیص این اختلال ممكن است مشكل باشد زیرا سایر انواع افسردگی نیز ممكن است همین علایم را داشته باشند.
• آزمایش‌های خون برای رد سایر اختلالات طبی احتمالی ممكن است انجام شود. تشخیص این اختلال معمولاً نیاز به یك بررسی سه‌ساله تغییرات خلقی دارد؛ چنانچه این تغییرات خلقی در پاییز شروع شده و با آمدن بهار فروكش نمایند این تشخیص تأیید می‌گردد.
راه‌هاي درمان بيماري:
امكان دارد برخي از علائم با اقدامات ساده برطرف شوند كه از جمله اين اقدامات مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- پرده‌هاي اتاق را نكشيد و هميشه اتاق روشن باشد.
2- سعي كنيد اوقاتي را در كنار پنجره اتاق بنشينيد و به بيرون نگاه كنيد.
3- در روزهاي كه آفتابي نيست و آسمان تيره است (روزهاي ابري) از چراغ‌هاي پرنور استفاده كنيد.
4- تغييرات حالت خلق و خوي خود را هر روز يادداشت كنيد تا در آينده اين تغييرات براي بهبودي قابل ارزيابي و استفاده باشد.
5- اوقات فراغت خود را تنها نگذرانيد، سعي كنيد به پارك، مهماني و مسافرت با دوستان رفته و خود را در تنهايي و انزوا قرار ندهيد.
6- نور درماني يا حتي در بعضي مواقع روشن گذاشتن فضا و تداعي كردن روز براي فرد بسيار اهميت دارد. درمان‌‌هاي ديگر هنوز به طور قطعي تكميل نشده‌اند. در افراد مختلف مدت زمان درمان و همينطور شدت اختلال متفاوت است و تيم پزشكي مي‌توانند با هم‌فكري خود فرد به درمان و بهبودي برسند. در نور درماني و استفاده از منابع روشنايي حتماً با پزشك مشورت كنيد و بدون تجويز اقدام به تهيه و درمان نكنيد.
نمونه‌اي از اين درمان‌ها در زير مي‌آيد.
• روزي يك ساعت در صبح و يك ساعت در عصر زير اين روشنايي بنشينيد.
• از يك كلاه آفتاب‌گردان داراي چراغ‌هاي كوچك كه با باتري روشن مي‌شوند و روشنايي را به صورت مستقيم بر روي چشم مي‌اندازه، استفاده كنيد.
درمان از طريق تغذيه و فعاليت:
طي درمان اين بيماري از یك رژیم طبیعی متعادل برای حفظ سلامتی مطلوب استفاده كنید.
توجه داشته باشيد که تمامی موارد زیر را در دوره درمان اين بيماري رعايت كنيد:
• در فصل زمستان به مناطق گرمسیر مسافرت نمایید.
• تا آنجا كه ممكن است در محیط باز قرار گیرید به‌خصوص در روشنایی اول صبح.
• در حد توان و انرژی خود به فعالیت بپردازید. فعالیت فیزیكی تقریباً همیشه برای اختلالات خلقی اثر درمانی دارد.
پيشگيري بيماري:
هیچ اقدام خاصی برای پیشگیری از این اختلال شناخته نشده است.
در اين شرايط به پزشك مراجعه كنيد:
• اگر علایم با وجود درمان ادامه یافته یا تشدید شوند.
• اگر شما یا یكی از اعضای خانواده‌تان دارای علایم اختلال خلقی فصلی باشید.
