شیوع سنگ ادراری در مردان 2 برابر زنان است. ازخصوصیات سنگ های کلیه ایجاد درد شدید وآسیب به کلیه ها است. اگربتوان سنگ های ادراری را با دارو حل کرد و یا با دارو ازتشکیل سنگ پیشگیری نمود، برای بیمارخیلی کمک کننده خواهد بود. سنگ های ادراری که ما بین مردم بیشتر به صورت سنگ کلیه مصطلح هستند، یک بیماری شایع بوده و 5 درصد مردم را در طول زندگی گرفتار می کنند. میزان شیوع سنگ ادراری در مردان 2 برابر زنان می باشد. معمولا اولین سنگ سازی در حول و حوش 30 سالگی اتفاق می افتد و حداکثر میزان شیوع ما بین 55-35 سالگی است. از خصوصیات سنگ های کلیه ایجاد درد شدید و آسیب به کلیه ها است و در بسیاری از موارد نمی توان با دارو سنگ را حل کرد. از خصوصیات دیگر سنگ های ادراری عود آن ها است و سابق بر این که هنوز سنگ شکن و تجهیزات جراحی وجود نداشت، بیماران به طور مکرر تحت عمل جراحی قرار می گرفتند و گاهی نیز به علت عمل های جراحی مکرر بیمار کلیه خود را از دست می داد. در حال حاضر نیز با این که تجهیزات پیشرفته وجود دارند ولی کار کردن با آن ها نیازمند بی هوشی بوده و گاهی تهاجمی می باشند. اگر بتوان سنگ های ادراری را با دارو حل کرد و یا با تجویز داروهایی از تشکیل سنگ پیشگیری نمود برای بیمار خیلی کمک کننده خواهد بود. در بیمارانی که دارای سنگ های ادراری عود کننده هستند می توان توسط اقدامات زیر از عود سنگ به مقدار زیادی جلوگیری کرد: • انجام بررسی های متابولیک برای پیدا کردن علت سنگ سازی • مصرف رژیم غذایی و مایعات مناسب • تجویز دارو آزمایش خون و تجزیه ادرار 24 ساعته اساس تشخیص در بیمارانی هستند که مبتلا به سنگ های عود شونده می باشند. اگرچه تعدادی از سنگ ها دارای علت ارثی هستند ولی بیشتر از واکنش ما بین عادات رژیم غذایی و مصرف مایعات و استعداد ارثی می باشند. میزان عود در بیمار مبتلا به سنگ اگزالات کلسیمی اگر درمان پیشگیری کننده دریافت نکنند در 10 سال، 50 درصد است. فرایند سنگ سازی در بدن با موارد زیر رابطه دارد: • حجم ادرار • غلظت یون های کلسیم، فسفات، اگزالات، سدیم و اسیداوریک • غلظت مواد مهار کننده سنگ سازی در ادرار (سیترات، منیزیوم) • pH ادرار با دستکاری موارد فوق می توان از تشکیل سنگ جلوگیری و یا نسبت به حل شدن سنگ اقدام کرد. بالابودن غلظت یون های فوق الذکر، کاهش pH ادرار، کاهش حجم ادرار و کاهش سیترات ادرار فرد را مستعد سنگ سازی می کند. مثلا اگر یک فرد مبتلا به سنگ کلیه اگر به طور مداوم دارای ادرار اسیدی است (pH ادرار پایین است) می توان با تجویز مواد قلیایی و بالا بردن pHادرار هم از تشکیل سنگ جلوگیری کرد و هم این که کمک به حل شدن سنگ نمود. کلا سنگ ها از نظر نوع به 5 دسته بزرگ تقسیم می شوند: • اگزالات کلسیم 70 درصد • فسفات کلسیم 10-5 درصد • اسیداوریک 10 درصد • استرویت 20-15 درصد • سیستیین یک درصد به عبارت دیگر می توان سنگ ها را به 2 دسته بزرگ تقسیم کرد: سنگ های حاوی کلسیم – سنگ های فاقد کلسیم عوامل زیر خطر ایجاد سنگ های ادراری را افزایش می دهند؛ بنابراین توجه به این عوامل کمک زیادی به خوانندگان محترمی که مبتلا به سنگ های ادراری هستند می کند تا از میزان عود سنگ بکاهند: • بیماری های روده ای: سبب کاهش حجم ادرار، اسیدی شدن ادرار، افزایش اگزالات ادرار و کاهش سیترات ادرار می شوند. • خوردن بیش از حد گوشت: سبب ایجاد ادرار اسیدی، افزایش اسیداوریک ادرار و کاهش سیترات ادرار می شود. • مصرف بیش از حد اگزالات با رژیم غذایی: اگزالات برای سنگسازی از قوی ترین عوامل است. • مصرف نمک زیاد: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود. • سابقه فامیلی سنگ: سبب استعداد ژنتیکی به سنگ سازی می شود. • مقاومت به انسولین: سبب تغییر pH ادرار می شود. • بیماری نقرس: سبب افزایش اسیداوریک ادرار می شود. • حجم ادرار اندک: سبب افزایش غلظت مواد یونی در ادرار می گردد. • چاقی: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود. • پرکاری غده پاراتیرویید: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود. • بی حرکتی طولان مدت مثل افرادی که به علت شکستگی اندام تحتانی مدت ها در رختخواب می مانند: سبب افزایش کلسیم ادرار می شود. اگر به موارد فوق دقت کنیم می بینیم که با اقدامات ساده می توان از تشکیل سنگ پیشگیری کرد، مثلا یک بیمار چاق کافی است، وزن خود را کاهش دهد، نمک و گوشت کم مصرف کند و میزان مصرف مایعات را زیاد نماید. متاسفانه در جامعه ما بیماران عادت کرده اند که همه بیماری ها را با پاکت ها دارو درمان کنند، در صورتی که بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های قلبی- عروقی با تغییر در سبک زندگی قابل پیشگیری هستند. بنابراین برای پیشگیری از تشکیل سنگ و یا حداقل کاستن از میزان عود سنگ ادراری موارد زیر توصیه می شوند. موارد زیر کلی هستند و بسته به نوع اختصاصی سنگ کلیه توصیه های اختصاصی نیز وجود دارند که در مباحث مربوطه ذکر خواهند شد: • مقدار زیادی در روز آب مصرف کنید و این مصرف را برای سرتاسر روز تقسیم نمایید. بیماران دارای سنگ کلیه باید روزانه 5/2 لیتر ادرار داشته باشند. شما باید هر از چند گاهی میزان ادرار 24 ساعته خود را اندازه گیری کنید. برای این کار از ساعت 6 صبح یک روز تا ساعت 6 صبح فردا ادرار خود را در ظرفی جمع آوری و اندازه گیری نمایید. بسیاری از افراد که معتقد هستند به میزان کافی ادرار دارند، موقع اندازه گیری حجم ادرار متوجه می شوند که میزان آن کافی نیست. اگر شما در آب و هوایی زندگی می کنید که گرم و خشک است، میزان مایعات مورد نیاز شما بیشتر خواهد بود؛ همچنین اگر شما دارای شغلی با فعالیت بدنی بیشتر و در محیط گرم هستید، باز میزان مایعات مورد نیاز شما بیشتر خواهد بود. بهترین راه برای این که پی ببرید که به میزان کافی مایعات مصرف کرده اید یا نه رنگ ادرار است. هر قدر رنگ ادرار به سفیدی گرایش داشته باشد، میزان مصرف آب زیادتر و هر قدر رنگ ادرار تندتر (زردتر) باشد، میزان مصرف آب کمتر بوده است. • از غذاهایی که حاوی اگزالات زیاد هستند پرهیز کنید. مواد زیر سرشار از اگزالات هستند: ریواس، چغندر، بامیه، اسفناج، گوجه فرنگی، نوشابه، آجیل، چای، شکلات . • از رژیم غذایی کم نمک استفاده کنید. • مصرف گوشت خود را محدود کنید، برای تامین پروتیین مورد نیاز بدن، بیشتر از پروتیین های غیرحیوانی استفاده کنید. • از رژیم غذایی حاوی کلسیم استفاده کنید ولی مکمل کلسیم مصرف نکنید. حتما در رژیم غذایی خود باید به مقدار کافی کلسیم داشته باشید. • مصرف پتاسیم را زیاد کنید. میوه جات حاوی مقادیر زیادی پتاسیم هستند. • مصرف نصف فنجان آبلیمو در روز سبب افزایش سیترات ادرار می شود. سیترات از مواد مهم مهار کننده سنگ سازی است. برعکس آب سیب، آب گریپ فروت و قره قاط حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند و باید از آن ها اجتناب کرد. • آب جو و الکل حاوی پورین هستند و در افرادیکه دارای سنگ های اسید اوریکی می باشند سبب افزایش تشکیل سنگ سازی می شوند. • با وجود تبلیغ زیاد اگرچه مصرف امگا 3 برای سلامتی بدن مفید است ولی برای جلوگیری از تشکیل سنگ مفید نیست. • اگر لازم باشد با یک متخصص تغذیه مشورت نمایید.
